Hà Nội có nhiều giống nhãn chín muộn nhưng phổ biến là HTM1 và HTM2 đều có quả to, cùi dày, trọng lượng trung bình 50 – 60 quả/kg và chín muộn hơn các giống khác tới 30 – 45 ngày.

Người nông dân thu hoạch nhãn chín muôn Hà Nội

Nếu như trước đây bởi hình thức quả quá to, đẹp, bởi thời vụ thu hoạch muộn hơn hẳn so với nhãn thường hơn 1 tháng nên nhãn chín muộn của Hà Nội khi đem ra thị trường bị nhầm là nhãn… Trung Quốc thì bây giờ loại trái cây này đã bắt đầu có chỗ đứng ở thị trường nội địa và tìm cách “xuất ngoại” để nâng cao giá trị kinh tế của thứ trái quý này…

Việt Nam hiện có xấp xỉ 90.000 ha nhãn, trong đó riêng miền Bắc chiếm 50% diện tích nhãn nhưng do năng suất nhãn thấp (10 tấn/ha) đặc biệt chất lượng còn yếu kém nên chủ yếu tiêu dùng nội địa.

Có ba nhóm giống nhãn chính gồm chín sớm (tháng bảy), chính vụ (tháng tám) và muộn (tháng chín). Hà Nội hiện nay chủ yếu tập trung vào phát triển giống nhãn chín muộn. Riêng dòng sông Đáy đã góp phần gây nên hai giống nhãn muộn tuyệt vời, bên kia là nhãn chín muộn Đại Thành nức tiếng bên này là nhãn chín muộn Hoài Đức nổi danh.

Hà Nội có rất nhiều giống nhãn muộn nhưng phổ biến là HTM1 (giống quả méo) và HTM2 (giống quả tròn) với đặc điểm là quả to, cùi dày, trọng lượng nhãn trung bình đạt 50 – 60 quả/kg và chín muộn hơn các giống khác tới 30 – 45 ngày.

Nhãn chín muộn Hà Nội được lấy giống từ một cây nhãn cổ thụ có tuổi thọ hàng trăm năm mà vẫn cho thu hoạch nếu được chăm sóc tốt, vượt xa các loại cây ăn quả khác. Bằng chứng là cây tổ của giống nhãn muộn ở xã Đại Thành, huyện Quốc Oai năm nay đã xấp xỉ 130 tuổi mà vẫn còn cho thu hoạch 3 – 4 tạ quả mỗi vụ. Từ cây nhãn tổ ấy những người nông dân nhạy bén đã nhân giống ra hàng loạt góp phần hình thành nên những dòng nhãn chín muộn đặc biệt quý.

Trong đề án về phát triển một số loại cây ăn quả giá trị kinh tế cao của Hà Nội trong giai đoạn 2012-2016, Sở NN-PTNT Hà Nội đã giao cho Trung tâm Phát triển cây trồng Hà Nội triển khai thực hiện kế hoạch phát triển cây nhãn chín muộn. Theo đó, đến nay Hà Nội đã trồng mới, thâm canh thêm được 310 ha, nâng cao năng suất nhãn từ 16 tấn/ha lên 21 tấn, hiệu quả kinh tế đạt 540 triệu đồng/ha… Một phần diện tích nhãn được áp dụng theo quy trình VietGAP với các kỹ thuật ngặt nghèo như tưới nước sạch, bón phân hữu cơ, phun thuốc bảo vệ thực vật sinh học…

Hiện tại, tổng diện tích nhãn chín muộn của toàn thành phố Hà Nội đạt 500 ha, tập trung chủ yếu ở hai huyện Hoài Đức và Quốc Oai, sản lượng nhãn bình quân đạt 8.000 – 9.000 tấn/vụ. Năng suất nhãn  bình quân 20 tấn/ha, cá biệt có diện tích còn đạt 50 tấn/ha, với giá nhãn bán buôn tại vườn trung bình 40.000đ/kg nhà vườn thu tiền tỷ/ha nhãn là chuyện phổ biến.
Về thị trường tiêu thụ của nhãn chín muộn, trước đây nông dân Hà Tây cũ khi mang ra Hà Nội bán vẫn bị nhầm là nhãn Trung Quốc vì quả to, vỏ đẹp, thời vụ bất thường và bị người tiêu dùng không mấy ưa chuộng. Đến nay dù đã quen hơn nhưng việc tiêu thụ nhãn chín muộn chủ yếu phụ thuộc vào thương lái do chuỗi từ SX đến tiêu thụ chưa hình thành nên người nông dân thường xuyên bị ép giá.

Cơ bản là do người tiêu dùng chưa biết được sự khác biệt giữa chất lượng nhãn chín muộn và các loại nhãn khác nên chưa sẵn sàng chấp nhận trả mức giá cao hơn. Thêm vào đó họ chưa thể phân biệt được đâu là nhãn chín muộn Hà Nội với nhãn chín muộn Hưng Yên hay nhãn Thái Lan, nhãn miền Nam…

Vì thế mà một hội nghị xúc tiến tiêu thụ nhãn chín muộn Hà Nội mới đây do đích thân ông Chu Phú Mỹ, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Nội chủ trì với sự tham dự của đông đảo các doanh nghiệp tại miền Bắc cũng như nhiều cơ quan thông tấn báo chí, tuyên truyền rất được dư luận quan tâm. Ông Mỹ đảm bảo với các doanh nghiệp rằng nhãn muộn mà Hà Nội sản xuất tuân thủ đúng các quy trình kỹ thuật, trong đó có một số diện tích đạt cả chuẩn VietGAP.

Theo đại diện của lãnh đạo huyện Hoài Đức hiện đang có doanh nghiệp tìm hướng xuất khẩu nhãn chín muộn Hà Nội đi các nước khó tính như Mỹ, EU. Lô nhãn đầu tiên đã đang được gửi vào Nam để chiếu xạ. Đó là với quốc tế, còn thị trường nội địa, Hà Nội cũng sẽ hỗ trợ để xây dựng hệ thống minh bạch thông tin điện tử để có thể truy xuất nguồn gốc nhãn muộn khi tiêu thụ tại hệ thống siêu thị…