Để hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” trở thành phong trào sôi nổi, thiết thực, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi mọi người phải xuất phát từ tình cảm chân thành, sự tự nguyện tự giác, phù hợp với điều kiện, khả năng của mỗi người, không nên hăng hái thái quá: “Các cụ già thượng thọ, các cháu bé sơ sinh, bộ đội, công an trên các mặt trận, những đồng bào đang đau yếu thì không nên nhịn, còn tất cả mọi người khác đều nhịn ăn một bữa một cách tự động, tuyệt đối không cưỡng bức, làm sao cho mọi người hăng hái tham gia đền ơn đáp nghĩa”(1). Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gương mẫu thực hiện việc giúp đỡ thương binh. Người viết trong thư gửi Ban tổ chức Trung ương ngày thương binh, tử sĩ: “Ngày 27 tháng 7 là một ngày kỷ niệm. Mỗi năm đến ngày ấy, thì những người ái quốc Việt Nam càng tưởng nhớ đến anh em thương binh, tưởng nhớ đến các gia đình liệt sĩ, tưởng nhớ đến những người vô danh anh hùng, hoặc đã hy sinh tính mệnh, hoặc đã góp phần xương máu trong cuộc kháng chiến cứu nước vĩ đại của dân tộc ta...

Nhằm động viên, chia sẻ với các đồng chí thương binh, bệnh binh (TBBB) đang chịu nhiều đau đớn, khó khăn, vất vả, trong thư gửi anh em TBBB tháng 7-1948, Người viết: “Chắc các đồng chí không khỏi phân vân. Nhưng không, các đồng chí nên một mặt nuôi lại sức khỏe, một mặt cố gắng học tập. Khi đã khôi phục sức khỏe, các đồng chí sẽ hăng hái tham gia công tác tăng gia sản xuất, để giúp ích cho Tổ quốc, cũng như các đồng chí đã anh dũng giữ gìn non sông, các đồng chí sẽ trở nên người công dân kiểu mẫu ở hậu phương cũng như các đồng chí đã làm người chiến sĩ kiểu mẫu ở ngoài mặt trận. Tôi cùng đồng bào luôn luôn nhớ đến các đồng chí…”. Cùng với việc động viên, chia sẻ, Người cũng ân cần nhắc nhở, mong rằng các TBBB không nên công thần, ỷ lại, kém kỷ luật, bi quan, chán nản hoặc sách nhiễu nhân dân, không tích cực công tác; phải thể hiện đúng khẩu hiệu: Thương binh “tàn nhưng không phế”(4). Thực hiện lời dạy của Bác, nhiều TBBB đã hăng hái thi đua lập thành tích trên mặt trận mới, được tặng thưởng nhiều huân, huy chương, huy hiệu Bác Hồ.

Cùng với việc chăm lo đời sống TBBB, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đặc biệt coi trọng việc tri ân đối với các anh hùng, liệt sĩ và gia đình họ. Ngày 31-12-1954, trước ngày nhân dân Thủ đô đón Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về sau 9 năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, Người đã dẫn đầu đoàn đại biểu Đảng và Nhà nước tới đặt vòng hoa tưởng niệm tại Đài Liệt sĩ Hà Nội. Người xúc động nói: “Chí khí dũng cảm các liệt sĩ đã thấm nhuần vào tâm hồn của toàn quân và dân ta trong cuộc đấu tranh giành hòa bình, thống nhất, độc lập và dân chủ. Máu đỏ của các liệt sĩ đã nhuốm lá quốc kỳ vẻ vang càng thêm thắm đỏ. Tiếng thơm các liệt sĩ muôn đời lưu truyền với sử xanh…”(5). Tình cảm của Bác Hồ với thương binh, gia đình liệt sĩ và người có công với cách mạng không chỉ thể hiện trong đường lối, chính sách, mà còn thể hiện trong các hành động cụ thể. Người đã dành nhiều thời gian thăm hỏi TBBB ở bệnh viện. Những cuộc thăm viếng của Người đã động viên tinh thần, giúp cho các TBBB phấn khởi, cảm động, yên tâm điều trị, dưỡng thương.

Trước khi lâm chung, trong Di chúc của mình, Bác vẫn căn dặn: ‘Đảng, Chính phủ và đồng bào phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi ăn chốn ở yên ổn, đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp với mỗi một người để họ có thể dần dần tự lực cánh sinh… Đối với các liệt sĩ, mỗi địa phương cần xây dựng vườn hoa và bia tưởng niệm ghi sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ, để đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta”. Người cũng nhắc nhở các địa phương phải quan tâm chu đáo đối với cha, mẹ, vợ, con của thương binh và liệt sĩ, phải giúp đỡ họ có công ăn, việc làm thích hợp, quyết không để họ bị đói rét, túng thiếu(6).

Tấm lòng và tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với thương binh, gia đình liệt sĩ được toàn Đảng, toàn dân noi theo, hoạt động đền ơn đáp nghĩa ngày càng lan rộng trong cả nước. Hầu hết các địa phương, các ban ngành, đoàn thể, đơn vị đều làm tốt công tác thương binh, liệt sĩ, tích cực xây dựng hàng nghìn công trình tình nghĩa với giá trị hàng nghìn tỷ đồng. Nhờ đó, đời sống của thương binh, gia đình liệt sĩ từng bước được cải thiện, bảo đảm cho gia đình chính sách có mức sống bằng hoặc cao hơn mức sống trung bình của khu dân cư.