Tháng 7, lòng người như chùng lại, mỗi chúng ta - những người con đất Việt đang được sống trong hòa bình tưởng nhớ những người con ưu tú của quê hương đã hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.

Có lẽ hiếm có đất nước nào mà mỗi tấc đất, thước biển đều thấm đẫm máu xương của các anh hùng liệt sĩ, của thương, bệnh binh, của lực lượng thanh niên xung phong, của quân, dân ta. Và vùng Đất Đỏ là nơi có tới 1.587 người con của quê hương đã mãi mãi ra đi khi còn đang độ tuổi thanh xuân vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc; 459 thương-bệnh binh để lại một phần cơ thể của mình nơi chiến trường khốc liệt, còn mang trên mình những vết thương, những di chứng sau chiến tranh.

Chiến tranh đã lùi xa, những câu chuyện, những ký ức và những mốc son về một thời cả dân tộc sục sôi ra trận giành tự do, độc lập đã trở thành huyền thoại. Nhưng, với thời gian, những trang sử vẻ vang đó, cùng những cống hiến vô cùng lớn lao của các chiến sĩ cộng sản càng được lịch sử làm sáng tỏ và tôn vinh. Trong hàng ngũ lớp lớp những người con ưu tú đã hiến dâng cả đời mình cho độc lập dân tộc ấy, chúng tôi xin được nhắc đến người chiến sĩ cộng sản kiên trung Đặng Văn Ba (tức đồng chí Ba Ghèn) ở xã Phước Hội.

Chiến trường Long Đất năm 1967 đặc biệt căng thẳng và ác liệt, vùng căn cứ bị địch bắn phá thường xuyên. Bọn lính đánh thuê Úc ngày càng hung hăng, tập trung đánh phá phong trào cách mạng các xã Hội Mỹ, Phước Hội. Rừng Hội Mỹ, Phước Lợi đụng đâu cũng gặp biệt kích Úc. Huyện ủy Long Đất chỉ đạo các xã tích cực chống địch càn quét, lấn chiếm, chống biệt kích Úc; đồng thời, phối hợp sử dụng các loại vũ khí, kết hợp với mìn chống tăng, mìn M.16-E.3 đánh xe tăng, đánh bại các cuộc càn quét của quân Úc. Thực hiện sự chỉ đạo của Huyện ủy, đồng chí Đặng Văn Ba (lúc bấy giờ là xã đội trưởng) cùng 14 du kích bố trí lại bãi mìn thành thế trận liên hoàn tại các khu vực Xóm Bưng, Bà Đa, Miễu Hưng, Trảng Dầu,.. với số lượng khoảng 600 trái M.16-E.3. Tháng 9-1969, bọn lính đánh thuê Úc đã phải đền tội tại Trảng Dầu bởi thế trận chiến tranh nhân dân – đánh địch bằng vũ khí của địch. Và tính chung, từ năm 1965 đến 1970, du kích Hội Mỹ, Phước Lợi đã dùng mìn tự tạo và mìn gỡ được của địch đánh hư 9 xe tăng, 6 xe ủi, tiêu diệt 14 tên, 28 tên bị thương và diệt 1 trung đội ngụy. Những chiến công đó có sự đóng góp không nhỏ của đồng chí Đặng Văn Ba.

Thấy được sự tài tình trong chỉ huy của xã đội trưởng Đặng Văn Ba, bọn địch bao vây bắt sống đồng chí Đặng Văn Ba đưa về Trại giam tù binh Phú Quốc. Tại đây, đồng chí vẫn quyết tử, dù bị địch tra tấn. Không khai thác được, chúng thả đồng chí Ba về quê vào năm 1973. Hòa bình lập lại, trở về cuộc sống đời thường, đồng chí Ba cùng vợ và các con tích cực lao động sản xuất, ổn định cuộc sống gia đình. Đồng chí được hưởng chính sách thương binh 2/4 và bệnh mất năm 2012.

Sau khi đồng chí Đặng Văn Ba bị địch bắt, đồng chí Phạm Văn Đê (tức Hai Đê) giữ vị trí Xã đội trưởng. Lúc bấy giờ, chủ trương của Huyện ủy Long Đất là bảo vệ vùng trời căn cứ của Huyện ủy. Cuối tháng 4/1971, Xã đội trưởng Hai Đê đã cùng 4 du kích lội sông qua cửa biển Lộc An, chiếm lĩnh vị trí thuận lợi bắn máy bay địch hàng ngày tuần tra từ Phước Hải ra Lộc An. Vào 7 giờ sáng, máy bay  trinh sát L19 bay sát mặt biển vừa tới Lộc An, cả 5 du kích cùng đồng loạt nổ súng,  chiếc L19 bị thương chao đảo, sau đó chiếc máy bay trực thăng HU.1A hộ tống chiếc L19 cũng bị trúng đạn, chúi đầu xuống biển, tên giặc lái Úc bị chết. Phát huy tinh thần sáng tạo dùng vũ khí địch đánh địch, tháng 9 – 1971, đồng chí Hai Đê chỉ huy du kích xã Hội Mỹ dùng mìn M.16-E.3 bẻ gãy trận càn của Chư hầu Úc tại Trảng Dầu. Tại trận này, ta đã bắn làm chết và bị thương 35 tên. Chiến công sử dụng vũ khí địch đánh địch của nhân dân Long Đất, đặc biệt là ở Phước Hội và Long Mỹ, trong đó có sự chiến đấu không mệt mỏi của du kích xã, sự chỉ đạo sáng suốt tài tình của đồng chí Hai Đê đã tác động làm suy sụp tinh thần chính phủ nước Úc.

Năm 1973, đồng chí Hai Đê về công tác tại Huyện Đội Long Đất đến khi nghỉ hưu vào năm 1975. Đồng chí được hưởng chính sách bệnh binh 2/3 và mất năm 2015.

Đối với những thương – bệnh binh, dù mang trên mình những thương tật, nhưng sống xót có thể là may mắn để họ trở về đoàn tụ với người thân. Nhưng có những người lại mãi mãi ra đi, người thì tìm được hài cốt quy tập về Nghĩa Trang liệt sĩ, người thì đến nay vẫn chưa được tìm thấy.

Còn nhớ giữa tháng 7/2017, hài cốt của liệt sĩ Nguyễn Văn Một (quê quán: TT. Phước Hải, Tiểu đội phó - Đại đội 25, huyện Long Đất, hy sinh ngày 21-9-1972 tại chiến trường tổ 2, ấp Hội Mỹ, xã Phước Hội); liệt sĩ tên Thụt (chưa xác định họ và tên đệm - chiến sỹ đại đội 45, LLVT tỉnh, hy sinh năm 1968 tại khu vực Suối Sỏi, ấp Phước Thới, xã Phước Long Thọ) và 1 liệt sĩ chưa rõ danh tính đã được tìm thấy. Để các anh được về với đất mẹ và được an nghỉ cùng đồng đội, vào ngày 24/7/2017, Huyện ủy – HĐND – UBND - Ủy ban MTTQVN huyện Đất Đỏ đã tổ chức lễ cải táng hài cốt các anh về nơi an nghỉ tại Nghĩa trang Liệt sĩ liên huyện Long Điền – Đất Đỏ.

Gần nửa thế kỷ, khi được tìm thấy dưới lòng đất lạnh trong hố chôn các anh ngày ấy, thân xác các anh đã hòa vào đất Mẹ. Những gì tìm được của các anh chỉ là những nắm tro tàn và cũng có thể theo đó là những di vật như quần áo bộ đội, dép cao su, vật dụng cá nhân, những kỷ vật của người thân…

Tính đến thời điểm này, huyện đã quy tập hơn 1.200 hài cốt liệt sĩ và còn hơn 500 hài cốt liệt sĩ chưa được quy tập, gần 120 hài cốt đã quy tập nhưng chưa rõ danh tính.

Không thể nào diễn tả hết bằng lời nói, những hy sinh ấy luôn khắc sâu trong tim những người con của huyện Đất Đỏ, mãi mãi ghi nhớ công ơn to lớn của các Anh hùng liệt sĩ, các thương – bệnh binh đã hy sinh quên mình, đóng góp cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng quê hương. Chính sự hy sinh này, thế hệ cán bộ, chiến sĩ, thanh thiếu niên huyện Đất Đỏ nguyện ra sức học tập, lao động, thường xuyên trau dồi phẩm chất đạo đức lối sống, luôn giữ gìn sự đoàn kết cả về ý chí lẫn hành động, quyết cùng với huyện nhà phấn đấu xây dựng quê hương ngày càng phát triển về kinh tế - xã hội, vững mạnh về quốc phòng – an ninh./.