Chúng tôi đến tham quan vườn tiêu 10 ha trồng xen với cây hoài sơn (củ mài) đang thời kỳ thu hoạch, ấn tượng với chúng tôi không chỉ là những trụ tiêu nặng trĩu quả đang độ chín trên cao, mà ở dưới lòng đất cũng đang lộ ra những củ hoài sơn đang chờ thu hoạch.

Chỉ tay vào những củ hoài sơn, anh Nhâm nói: “Cách đây 3 năm (2015) khi giá hồ tiêu xuống thấp, công ty đã thử nghiệm trồng nhiều loại cây cộng sinh trong vườn tiêu và thành công với cây hoài sơn”. Cây hoài sơn là cây mọc hoang dại tự nhiên dưới các tán lá cây trong rừng và có nhiều loài (khoảng 20 loài). Cây hoài sơn trồng tại vườn của công ty được lấy từ vùng núi Mây Tàu thuộc huyện Xuyên Mộc, tỉnh BRVT. Là loại cây thân leo, nhưng khi đưa vào trồng trong vườn tiêu, cây hoài sơn được điều khiển phát triển bò trên phần diện tích đất trống. Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, cây hoài sơn giữ độ ẩm cho đất, làm cho đất tơi xốp, vườn tiêu không phải làm cỏ. Thân rễ phình to thành củ ăn sâu xuống đất, có nhiều rễ con làm cho mặt đất nứt tạo độ thông thoáng và lưu dẫn nguồn nước thoát cho cây tiêu, chống xói mòn. Lá cây hoài sơn phát triển tốt, là thức ăn của sâu nhưng vẫn không ảnh hưởng đến năng suất củ. Vì thế mà trên cây tiêu cũng giảm được các loài sâu và côn trùng, từ đó mà giảm được việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giảm công chăm sóc. Với chiều cao cây tiêu 5 - 6 mét là môi trường lý tưởng cho cây hoài sơn phát triển. Sự sinh trưởng cộng sinh này không cạnh tranh về ánh sáng. Bón phân cho cho cây tiêu cũng là bón phân cây hoài sơn, tiết kiệm chi phí, tăng giá trị kinh tế trên cùng đơn vị diện tích canh tác.

Anh Nhâm cho biết thêm: Cây hoài sơn thường trồng vào đầu mùa mưa, một hàng tiêu trồng xen một hàng hoài sơn, cây cách cây 20 cm. Với diện tích 1 ha, trước khi trồng cần bón lót 15 tấn phân chuồng ủ hoai, 250kg phân NPK loại 16-16-8. Sau một tháng bón thúc tăng lượng phân NPK lên khoảng 500-700 kg/ha. Mỗi ha đất trồng tiêu, trồng xen khoảng 20.000 gốc cây hoài sơn. Trong vòng 6 tháng là cây có thể cho thu hoạch củ. Mỗi cây cho một củ có trọng lượng khoảng từ 0,5 - 3kg. Mỗi ha trồng tiêu khi trồng xen cây hoài sơn nếu chọn được giống tốt, rõ nguồn gốc, bón phân cân đối, áp dụng kỹ thuật canh tác thì năng suất có thể cho từ 30-40 tấn củ.

Củ của Hoài Sơn có giá trị kinh tế cao (khoảng 120-150 nghìn đồng/kg). Ngoài việc dùng để ăn còn làm dược liệu điều chế thuốc quý chữa các bệnh như ăn uống khó tiêu, mồ hôi trộm, tiểu đường, giúp phụ nữ sau sinh ăn ngon miệng và hấp thu tốt. Chính những đặc tính ưu việt đó mà sắp tới Công ty sẽ chế biến củ hoài sơn thành sản phẩm “Sữa Hoài Sơn”, đưa ra tiêu thụ thị trường trong nước và quốc tế.

Cây hoài sơn dễ trồng, khi trồng xen trong vườn tiêu là “lấy ngắn nuôi dài”, giúp tiết kiệm chi phí đầu tư nhưng thu lợi nhuận kép. Nhờ những lợi thế này mà đây được xem là mô hình trồng xen cây cộng sinh điển hình, tạo điều kiện thuận lợi để canh tác vườn tiêu bền vững cần được khuyến khích nhân rộng trong bối cảnh cây tiêu không được thuận lợi như mong muốn của người dân./.