HTX An Nhứt làm dịch vụ thu hoạch lúa cho bà con nông dân địa phương. Ảnh: Huỳnh Liên

Về định nghĩa của HTX, Dự thảo Luật HTX sửa đổi đã bỏ quy định “Hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp”. Theo ông Lê Minh Long, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, “ngoài mục tiêu sản xuất, kinh doanh, HTX phải làm tốt các hoạt động xã hội, muốn vậy, trước hết HTX phải làm ăn có hiệu quả trong nền kinh tế thị trường. Do đó, HTX phải được làm những gì Luật DN cho phép và chính các xã viên trong HTX sẽ quyết định làm gì, đầu tư vào lĩnh vực nào, để đồng vốn sinh lời hiệu quả, như vậy mới thể hiện quyền tự chủ của HTX”. Mặt khác, nếu không coi HTX như một loại hình doanh nghiệp sẽ dễ dẫn đến sự ỷ lại, thụ động, hoạt động kém hiệu quả. Đơn cử, nếu không còn được coi như là DN thì HTX sẽ rất khó khăn khi tiếp cận các ngân hàng thương mại để vay vốn. Chưa kể nếu coi tài sản của HTX là tài sản chung không chia thì dù có “sổ đỏ”, HTX cũng không thể thế chấp ngân hàng, vì ngân hàng sẽ không thể phát mại, hoặc xiết nợ được. Do vậy, theo ông Lê Minh Long, tại Điều 4 trong dự thảo Luật HTX cần ghi rõ: “HTX là một loại hình doanh nghiệp…”

Ở khoản 8, Điều 10, Dự thảo Luật HTX quy định về nghĩa vụ của HTX, Liên hiệp HTX có ghi “Chính phủ quy định cụ thể mức giới hạn việc cung ứng sản phẩm dịch vụ ra ngoài HTX, liên hiệp HTX”. Theo ông Huỳnh Văn Chinh, Phó Giám đốc Sở Công thương, dự thảo luật có chủ ý hạn chế quyền tự do tiếp cận thị trường của HTX (theo quy định của Chính phủ), điều này đã làm kém tính cạnh tranh của HTX, gây thiệt hại cho chính xã viên, vô hình chung biến HTX thành kiểu tổ chức tự cung tự cấp như HTX kiểu cũ trước kia. Quy định này đi ngược lại với mục tiêu tạo ra mô hình HTX hoạt động với quy mô lớn mạnh. Bởi nếu giới hạn việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ra bên ngoài thì HTX khó có thể mở rộng thị trường, giảm giá thành sản phẩm và cạnh tranh với sản phẩm của các doanh nghiệp. Việc cung ứng sản phẩm dịch vụ ra bên ngoài trên cơ sở đáp ứng đầy đủ nhu cầu của các thành viên, mức độ cung ứng ra bên ngoài nhiều hay ít tùy theo tính chất, đặc điểm của từng loại sản phẩm, dịch vụ là thẩm quyền của HTX, do đại hội thành viên quyết định, Nhà nước không nên can thiệp. Mặt khác các thành viên tham gia thành lập HTX không chỉ đơn thuần nhằm được cung cấp các sản phẩm, dịch vụ mà tham gia thành lập HTX còn là để hợp tác, giúp đỡ nhau nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, cũng như đời sống vật chất, tinh thần của mỗi thành viên.

Còn theo ông Nguyễn Kim Chuyên, Phó Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Quyết Thắng (TP. Bà Rịa) ở điều 51 Dự thảo Luật HTX đã đưa ra khái niệm “tài sản chung không chia” không rõ ràng, gây bất an cho tâm lý xã viên, là những người góp vốn, người chủ sở hữu của HTX. Theo đó, khi giải thể, tất cả “tài sản chung không chia” phải chuyển giao cho Nhà nước. Trong khi đó, theo luật pháp, nếu đã thừa nhận tài sản HTX thuộc sở hữu của các xã viên thì chỉ tập thể xã viên mới được định đoạt tài sản HTX. Những tài sản mà Nhà nước giao cho HTX (ví dụ đất đai, kênh, mương, sân kho...), trên thực tế là Nhà nước cho HTX mượn vô thời hạn, thì khi giải thể, HTX phải giao trả lại các tài sản đó cho Nhà nước. Còn các tài sản khác, do HTX có được từ vốn góp, hay tích lũy từ hiệu quả kinh doanh, kể cả được cho, tặng hợp pháp thì quyền định đoạt phải thuộc về HTX (thông qua Điều lệ hay Đại hội xã viên). Theo ông Chuyên, nếu không sửa quy định này có thể dẫn đến việc HTX không có động lực để trích lập các quỹ, và xã viên chỉ muốn chia cổ tức càng nhiều càng tốt, vì trích lập vào quỹ không chia là mất quyền sở hữu trên thực tế.