Ông Nguyễn Thanh Tùng ở ấp Trung Bình Nhì, xã Vĩnh Trạch, huyện Thoại Sơn (An Giang) cho biết: “Trước đây, kinh tế gia đình chủ yếu dựa vào SX lúa giống. Cách nay hơn 1 năm, tôi được Trạm Khuyến nông huyện Thoại Sơn tập huấn kỹ thuật và hỗ trợ 30% kinh phí để thực hiện thí điểm mô hình trồng nấm trong nhà, thấy hiệu quả nên tôi tiếp tục SX đến giờ”.

Mô hình trồng nấm rơm trong nhà đang mang lại hiệu quả cao.

Để trồng nấm rơm trong nhà phải trải qua nhiều công đoạn từ thiết kế kệ để, ủ rơm, đảo rơm, hệ thống phun tưới… Đang thu hoạch nấm rơm trong trại, ông Tùng nói: “Trại trồng nấm tốt nhất là được lợp bằng lá, xung quanh che chắn bằng bạt, giàn trồng nấm được làm bằng tre, mỗi giàn có 3 kệ, khoảng cách mỗi kệ cách nhau 50 cm, bề rộng 80 cm.
Trồng nấm rơm trong nhà có nhiều ưu điểm hơn trồng ngoài trời, có thể điều chỉnh nhiệt độ bằng cách tưới nước trên nền sàn và lớp vải bạt được che chắn xung quanh. Còn nếu nhiệt độ lạnh thì mở tấm mê ca trên nóc trại và bạt xung quanh để cho ánh nắng vào. Đối với nấm rơm nhiệt độ thích hợp nhất là 30 – 35 độ C, ẩm độ 80 – 90%. Vào ban đêm trời lạnh thì sử dụng đèn tròn loại 70W để sưởi ấm”.

Ngoài việc SX theo mô hình trồng nấm trong nhà, ông Tùng còn chọn hướng canh tác theo những thời điểm nấm có giá trong năm để tăng lợi nhuận. “Trồng nấm trong nhà năng suất cao nhất là vụ đông xuân vì rơm chất lượng, thời tiết và độ ẩm thích hợp cho nấm phát triển. Các tháng giêng, tháng 7, 10, dịp Tết giá nấm từ 80.000 – 100.000 đ/kg nên tôi chọn vào thời điểm này SX với số lượng nhiều, các tháng còn lại SX nhỏ lẻ”, ông chia sẻ.Mặc dù, trồng nấm trong nhà chi phí cao hơn so với trồng nấm ngoài trời, nhưng năng suất nấm luôn đứng ở mức cao và ổn định. Vẫn có thể dự trữ rơm để làm cả mùa nắng, lẫn mùa mưa. Trời lạnh thì các hộ trồng nấm làm mô rộng và cao 38 cm, còn khi nóng thì 30 cm. Theo ước tính, chi phí mua rơm, vận chuyển, meo, phân bón, công lao động… từ 400.000 – 500.000 đ/công rơm, trừ chi phí cho lợi nhuận 1,5 – 2 triệu đồng/công (chưa tính tiền cất trại).

Trước đây, kinh tế gia đình chủ yếu là làm lúa giống, ngoài ra ông Tùng còn được thử nghiệm trồng nấm bào ngư, nấm rơm, nấm mèo. Nhưng thấy nấm rơm cho hiệu quả hơn nên chọn nấm rơm.

Một số kỹ thuật cần lưu ý khi trồng nấm rơm trong nhà

Cách đây vài năm, phong trào trồng nấm rơm phát triển khá mạnh ở nhiều địa phương trong tỉnh, nhất là ở huyện Mộ Đức (với khoảng hơn 100 hộ dân tham gia, chủ yếu ở các xã Đức Nhuận, Đức Hòa và Đức Lân). Sau một thời gian thực hiện, tuy có nhiều hộ thành công đem lại lợi nhuận cao, nhưng cũng có không ít hộ thất bại, phải bỏ nghề. Một trong những nguyên nhân chính là do bà con thực hiện yếu tố kỹ thuật chưa nghiêm túc.

“Trồng nấm rơm không tốn nhiều tiền đầu tư nguyên liệu, nhanh thu hoạch, sản phẩm dễ tiêu thụ, nhất là vào ngày rằm, mồng một. Tuy nhiên để trồng nấm đạt năng suất cao và chất lượng nấm tốt thì phải đảm bảo 3 yếu tố. Đó là xử lý nguyên liệu trước khi cấy meo giống, chất lượng giống và nhiệt độ trong nhà nấm,…” Đó là kinh nghiệm được đúc kết qua 6 năm làm nghề nấm của ông Nguyễn Văn Bốn (ở thôn 2, Đức Nhuận).Bắt đầu sản xuất từ năm 2002, trải qua không ít lần thất bại, nhưng nhờ sự kiên trì, chịu khó đúc rút kinh nghiệm, hiện nay vợ chồng ông Bốn là những người sản xuất nấm giỏi. Hiện tại gia đình ông có 5 nhà sản xuất nấm (mỗi nhà khoảng 60m²), cung cấp nấm thường xuyên cho thị trường (trung bình mỗi tháng ông xuất bán khoảng 3 tạ nấm, với giá 35.000 đồng/kg). Ông cho biết: Ngày nào có bao nhiêu nấm là ông bán hết bấy nhiêu, nhất là vào ngày rằm, mồng một, nấm thường bán được giá cao (khoảng 50.000 đồng/kg). Như vậy với giá nấm dao động từ 35.000 – 50.000 đồng/kg, hàng tháng ông thu 9-10 triệu đồng từ nấm.

Thành công trong nghề trồng nấm còn có ông Dương Ngọc Sơn (ở thôn 2, Đức Nhuận). Đến nay ông đã mở rộng diện tích trồng nấm lên 1.000m2. Trung bình mỗi tháng ông hái 1,5 tạ nấm, thu về 5-6 triệu đồng. Ông Dương cho biết: “Nghề nấm này không khó nhưng cũng không dễ, người trồng phải thực hiện đúng theo quy trình hướng dẫn, mới đạt kết quả. Nếu không giữ nhiệt độ trong nhà nấm ổn định thì nấm lên không như ý muốn hoặc bị hư hỏng. Xử lý nguyên liệu không chu đáo là năng suất sẽ thấp”. Theo kinh nghiệm của ông Sơn, trong 5 ngày đầu để bánh rơm lên kệ không được xê dịch, vì sẽ làm đứt tơ ảnh hưởng đến năng suất. Nấm là loại mẫn cảm, không để người lạ vào, dễ bị nhiễm bệnh. Ưu điểm của nghề trồng nấm là sản xuất quanh năm (kể cả mùa mưa) miễn làm sao phải đảm bảo được nhiệt độ thích hợp, để nấm phát triển. Sản xuất nấm tại nhà vừa tận dụng được phụ phẩm nông nghiệp, vừa tận dụng được sức lao động nông nhàn

Đó là hai rong số những hộ thực hiện thành công mô hình này. Hiện tỉnh ta có khoảng 150 hộ sản xuất nấm đạt hiệu quả kinh tế cao và đang tiếp tục mở rộng với quy mô lớn hơn (chủ yếu là ở Nghĩa Hành và Mộ Đức). Tuy nhiên, con số đó vẫn quá nhỏ so với con số khoảng 500 hộ được Trung tâm Khuyến nông tỉnh triển khai thực hiện từ năm 2005 đến năm 2007 tại các huyện Bình Sơn, Sơn Tịnh, Nghĩa Hành, Mộ Đức. Nhưng đến nay nhiều hộ trong số này đã bỏ nghề, vì trồng nấm không đạt, nấm không phát triển, bị hư hỏng nặng.

Theo ông Hồ Sỹ Thận – cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông tỉnh, thì nguyên nhân thất bại là do, nhiều hộ dân chưa thực hiện nghiêm túc các yêu cầu kỹ thuật trong các khâu sản xuất nấm như không xử lý kỹ rơm, rạ trước khi ủ, nên bị các loại nấm ký sinh cạnh tranh dinh dưỡng, gây bệnh, làm cho nấm rơm không phát triển và chết; không điều chỉnh được nhiệt độ thích hợp trong các giai đoạn sinh trưởng của nấm; chất lượng meo nấm không đảm bảo, bị nhiễm nấm dại; khu vực sản xuất nấm không được vệ sinh sạch sẽ, ẩm thấp,…

Mặc dù trồng nấm rơm không khó, nhưng phải kỹ, vì nấm là giống rất ưa sạch. Do đó để thành công thì yêu cầu trước hết là bà con cần tuân thủ đầy đủ các khâu trong xử lý nguyên liệu. Đây là khâu quan trọng, vì nó quyết định năng suất và chất lượng nấm rơm. Trước khi ủ phải xử lý rơm qua nước vôi theo hai cách:

Cách 1: Rơm rạ khô được làm ướt trong nước vôi (3,5-4 kg vôi hoà trong 1m³ nước) cho rơm ngấm đủ nước vớt rơm lên để ráo rồi đánh đống.

Cách 2: Ngâm rơm rạ khô xuống ao, hồ, mương,… vớt lên bờ để ráo nước rồi ủ đống.

Trải lớp rơm rạ khô ra sân bãi, phun trực tiếp bằng máy bơm hoặc ô doa trong nhiều giờ đến khi rơm rạ đủ ướt sẽ có màu nâu sẫm, lấy nước vôi tưới lên lần cuối, để rơm ráo rồi đem ủ,… Ngoài ra, khâu chọn meo giống cũng có ảnh hưởng lớn đến năng suất nấm. Chọn được meo giống tốt, đúng tuổi, không nhiễm tạp khuẩn, sẽ cho năng suất cao và chất lượng nấm tốt. Chú ý khi chọn meo giống không chọn sử dụng bịch meo có đốm màu nâu, đen, vàng cam vì đã bị nhiễm nấm dại. Không chọn bịch meo phía dưới đáy bịch bị ướt, bị nhão và có mùi hôi chua,…