Theo các chuyên gia, trong khi ngành nông nghiệp VN được Chính phủ hướng đến mục tiêu sản xuất sạch và an toàn nhằm phục vụ người tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, việc cho phép nhập khẩu và sử dụng hóa chất BVTV vô tội vạ thời gian qua cho thấy sự mâu thuẫn, thiếu nhất quán trong điều hành của các cơ quan quản lý.

Bán tràn lan, sử dụng vô tội vạ

Một ngày giữa tháng 4-2017, khi thực hiện chuyến khảo sát ở một vùng chuyên canh rau theo tiêu chuẩn sạch VietGAP tại Hóc Môn, TP.HCM, chúng tôi thật sự “choáng” khi chứng kiến cách thức chăm sóc vườn rau của nhiều nông dân.

Phần lớn ruộng rau, nhiều nhất là các loại rau cải, đều được dùng thuốc BVTV để trị các loại bệnh sâu ăn lá, bọ nhảy, sâu rẽ lá, rầy nâu..., dù trên bao bì các vỏ thuốc đều có ghi chữ “cực độc”, “độc cao”, “nguy hiểm”...

Anh Tình (Nam Định), người đang canh tác hơn 1ha rau dền và rau cải tại đây, cho biết với thời tiết nắng nóng và mưa bất thường thời gian gần đây, ruộng rau rất dễ phát sinh dịch bệnh, đặc biệt là rầy ăn lá.

Chỉ vào các bịch và lọ thuốc BVTV được treo lủng lẳng ở vách nhà, chủ yếu là Anvado và Oshin, anh Tình cho biết đây từng là những “biệt dược” trị các loại sâu bệnh cho rau, nhưng nay sâu, rầy cũng bị lờn thuốc này.

Chẳng hạn, trước đây một gói thuốc (khối lượng khoảng 6,5 gram) có thể pha với nước để phun cho 10 liếp rau, nhưng hiện nay phải tăng “đô” lên 2 gói cho 10 liếp.

“Người dân mình lạ lắm, thường chọn mua loại rau đẹp, tốt xanh mơn mởn, mà những loại đó là “uống thuốc” trừ sâu khiếp lắm. Còn nếu không được phun thuốc, rau có sâu lại bị người tiêu dùng chê” - anh Tình nói.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Thơm (Hóc Môn) cho biết gia đình chị thường sử dụng loại thuốc Pesieu và Opsin để trừ sâu, chưa kể các loại thuốc diệt cỏ để “hạ gục” những cây cỏ khó nhổ.

Dù thừa nhận thuốc trừ sâu nào cũng độc, nhưng chị Thơm cho rằng “nếu dùng đúng liều lượng chắc cũng... không sao”.

“Rau thường xuyên bị sâu, rầy tấn công nên mọi người đều mua thuốc BVTV để dự trữ, khi thấy rau có dấu hiệu có sâu, rầy là phải mang bình thuốc ra xịt ngay” - chị Thơm nói thêm.

Trong vai người mua thuốc về trị sâu cho ruộng rau, chúng tôi đến một cửa hàng bán thuốc BVTV tại xã Xuân Thới Thượng (Hóc Môn) - nơi chuyên cung cấp thuốc cho hơn 200 nông dân trồng rau trên địa bàn, bà T. - chủ cửa hàng này - giới thiệu cửa hàng đang bán hơn 100 loại thuốc phòng chống sâu bệnh cho rau.

“Em nên mua loại Topsin hoặc Carbenzim là ấu trùng cũng chết chứ nói gì đến sâu” - bà T. quảng cáo.

Khi chúng tôi hỏi có loại thuốc dùng riêng cho rau trồng theo tiêu chuẩn VietGAP không, bà T. cho rằng loại nào cũng có thể dùng cho tất cả các loại rau, từ rau trồng thông thường đến VietGAP.

“Nếu trồng VietGAP, em nên pha nhiều nước hơn so với hướng dẫn và chịu khó tưới nước cho rau vào buổi sáng nhiều hơn. Đảm bảo thuốc sẽ phai nhanh, sâu cũng hết, rau cũng bán được” - bà T. khẳng định.

Nhiều hậu quả nhãn tiền

Trao đổi với chúng tôi, TS Nguyễn Đăng Nghĩa - giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và tư vấn nông nghiệp nhiệt đới - cho rằng ngành nông nghiệp VN đã có nhiều thành tích đáng ghi nhận trong những năm qua, nhưng cũng gây ra nhiều hậu quả to lớn.

Việc chạy đua theo năng suất và sản lượng trong một thời gian quá dài dẫn đến việc sử dụng phân bón và hóa chất BVTV tràn lan và mất kiểm soát. Kinh doanh, mua bán và sử dụng hóa chất BVTV tại VN rất dễ dàng và tùy tiện.