| Kỹ thuật thu hoạch bảo quản ngô (bắp) |
| 10/05/2015 |
 |
1. Thu hoạch ngô
- Thời điểm thu hoạch tốt nhất là khi ngô chín già (râu ngô khô, đen, bẹ ngô chuyển từ màu xanh sang màu vàng rơm).
- Gặp ngày khô, nắng cần nhanh chóng hái ngô đã chín về rải mỏng phơi khô.
- Nếu ngô chín vào đợt mưa dài ngày, cần vặt râu, bẻ gập bắp ngô chúi
xuống để nước mưa không thấm vào bên trong làm thối hỏng hạt ngô. Đến
khi nắng ráo sẽ thu về phơi.
- Ngô hái về không nên đổ đống vì ngô tươi có độ ẩm cao dễ bị thối mốc.
2. Kỹ thuật làm khô ngô
Ngô hạt không có vỏ trấu, nếu điều kiện bảo quản không tốt (ngô chưa
chín già, phơi chưa thật khô, dụng cụ chứa đựng không kín…) ngoài chim,
chuột, mốc, mọt có thể phá hỏng hoàn toàn cả kho ngô trong vòng vài ba
tháng. Vì vậy cần làm ngô khô đến độ ẩm 12-13% để có thể bảo quản an
toàn, hạn chế mức độ hư hỏng.
Có thể làm ngô khô bằng hai cách: Phơi nắng hoặc sấy.
a) Phơi ngô
Phơi ngô là cách làm khô cổ truyền đơn giản, dễ áp dụng rộng rãi, nhu cầu đầu tư ban đầu thấp.
Phơi ngô trên sân hoặc dàn phơi.
- Có thể phơi cả bắp cho đến khi đạt độ khô cần thiết cho quá trình bảo
quản. Trước khi phơi bắp ngô phải được bóc bỏ hết lá bẹ và râu ngô. Có
thể sử dụng lá bẹ để bó nhiều bắp thành túm treo phơi và bảo quản nguyên
bắp.
- Chiều dày lớp bắp (hoặc hạt) phơi khoảng 5-10 cm. Thường mỗi giờ đảo đều lớp ngô phơi.
- Phơi ngô thật khô, kiểm tra bằng cách cắn hay đập thấy hạt vỡ vụn
thành các mảnh sắc cạnh, sàng sảy sạch tạp chất và loại bỏ hạt non, hạt
lép.
- Sân phơi: Sân phơi phải khô, sạch, thoáng, dễ thoát nước. Nên láng
thêm một lớp xi măng sẫm màu và tạo độ dốc thoát nước mưa cho sân. Trên
sân đất phải lót cót, hạt hoặc tấm nhựa (màu càng sẫm càng tốt).
- Dàn phơi: Sử dụng dàn phơi làm tăng được diện tích sân phơi, dễ dàng
thu gom ngô hàng ngày hoặc khi mưa dông bất thường. Thuận lợi nhất là
dàn phơi có lắp bánh xe. Dàn phơi có thể làm bằng tre, gỗ hoặc sắt thép.
Mỗi dàn có 5-7 tầng. Các tầng có thể điều chỉnh độ nghiêng theo hướng
ánh sáng mặt trời. Mỗi tầng đặt nhiều khay phơi (như nong, nia hoặc sàng
kim loại). Để chủ động bảo quản được ngô trong điều kiện thời tiết mưa
ẩm dài ngày (thường gặp nhiều trong vụ thu hoạch ngô ở nước ta), phải sử
dụng thiết bị sấy, nhất là đối với sản xuất ngô giống hoặc sản xuất ngô
quy mô lớn.
- Kho hong gió: Dùng để hong khô ngô bắp khi thời tiết thu hoạch không
thuận lợi, phù hợp với hoàn cảnh thiếu năng lực sấy, thích hợp với việc
tạm thời bảo quản ngô bắp. Kho hong gió chủ yếu dùng để bảo quản ngô bắp
tạm thời chờ nắng. Riêng những địa phương có khí hậu khô ráo có thể sử
dụng kho hóng gió để bảo quản ngô bắp dài ngày.
Kho hong gió thường làm cao 2,5 – 3,5m, rộng 1m và chiều dài tùy theo
lượng ngô bắp. Khung kho được làm bằng tre, gỗ, bê tông hoặc kim loại và
có mái che mưa. Thành kho phải thoáng cho gió lùa qua, chỉ cần ngô bắp
không rơi lọt. Thành kho thường được làm bằng phên tre nứa đan mắt cáo,
lưới kim loại 25 x 25 mm hoặc ghép gỗ thưa có khe hở.
Bố trí kho hong gió ở nơi cao ráo, thoáng gió, bề mặt kho vuông góc với
hướng gió chính của địa phương, sàn kho cách mặt đất trên 60 cm.
b) Sấy ngô
Sử dụng thiết bị sấy để làm khô ngô có các ưu điểm sau: Chủ động, nhanh
chóng làm khô lượng ngô lớn tới độ ẩm cần thiết, bảo toàn được chất
lượng sản phẩm, tránh hiện tượng bốc nóng, men mốc, thối hỏng.
- Máy sấy MS: Là kiểu máy đơn giản của Viện Công nghệ sau thu hoạch – Bộ
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã được nhiều cơ sở sản xuất sử
dụng. Máy sấy MS có ba loại giải pháp kết cấu giống nhau với sức chứa
200, 600 và 1.000 kg ngô hạt.
Máy sấy MS có các ưu điểm: Sấy khô được nhiều loại nông sản (ngô, thóc,
đậu, lạc, nhãn, vải, táo, mận…) tiêu tốn ít nhiên liệu, có thể sử dụng
nhiều loại nhiên liệu khác nhau (cùi, trấu, than…).
- Lò sấy thủ công SH -200: Là kiểu lò sấy không sử dụng điện (không sử
dụng quạt gió), đơn giản, gọn nhẹ, dễ sử dụng, giá rẻ. Lò sấy SH -200 đã
được Viện Công nghệ sau thu hoạch chuyển giao cho nhiều hộ nông dân
vùng sâu, vùng xa, vùng chiêm trũng, chưa có điện.
Ngoài các loại máy sấy trên, hiện có nhiều loại máy sấy công suất khác nhau có thể sử dụng để sấy ngô.
3. Kỹ thuật bảo quản ngô
Để hạn chế tỷ lệ tổn thất trong bảo quản phải có dụng cụ bảo quản và chất lượng ngô đem bảo quản thích hợp.
Về dụng cụ bảo quản
- Các dụng cụ chứa (chum, vại, thùng…), kho bảo quản phải khô, sạch, không có mùi lạ và có nắp kín.
- Có thể dùng bao nhựa lồng trong bao đay hoặc bao tơ dứa.
- Nơi bảo quản phải có mái che, khô ráo, thoáng, không bị ẩm, dột, có biện pháp phòng chống sâu mọt, chuột, chim….
- Nhà kho phải có phên cót ngăn cách sàn và tường kho, có lưới mắt cáo
chống chim chuột, được làm vệ sinh và phun thuốc phòng trừ côn trùng hại
kho (như Sumithion, Malathion, DDVP, phốt phua nhôm…)
Chất lượng ngô đem bảo quản:
- Ngô đưa vào bảo quản phải đạt các tiêu chuẩn khô, sạch và có phân loại.
- Để phòng chống sự phá hoại của sâu mọt, men mốc, ngô đưa vào bảo quản phải có độ ẩm dưới 13%.
- Tỷ lệ tạp chất trong ngô đưa vào bảo quản phải dưới 1%.
- Không có sâu mọt sống trong khối hạt.
- Bằng mắt thường quan sát không thấy có hạt bị men mốc.
- Tỷ lệ hạt tốt trên 97%.
- Tỷ lệ bắp tốt 100%.
a) Bảo quản ngô bắp
Bảo quản ngô bắp có lợi là hạn chế được tác động của không khí ẩm và vi
sinh vật xâm nhập và phá hạt ngô vì phôi ngô là bộ phận dễ bị phá hại
nhất của hạt ngô vẫn được cắm sâu vào lõi ngô; thuận lợi cho việc điều
hòa nhiệt ẩm trong khối ngô do độ rỗng của khối bắp cao.
Bảo quản ngô bắp trong hộ nông dân: Sau khi được làm khô, ngô bắp được
bảo quản kín trong 2 lớp bao buộc chặt miệng, lớp trong là bao nhựa, lớp
ngoài là bao đay hoặc bao tơ dứa. Xếp các bao ngô ở nơi khô ráo, thoáng
đãng không bị ẩm mốc, có kê sàn giá đỡ cao cách mặt đất trên 100 cm và
cách bờ tường vách trên 30 cm. Nếu nơi bảo quản ngô đã có khả năng phòng
chống chuột thì có thể bảo quản ngô trên sàn có lót lớp trấu khô sạch
dày trên 20 cm và có phủ phên, cót.
Phải thường xuyên kiểm tra để kịp thời phát hiện và xử lý các sự cố. Khi
kiểm tra phải tẽ thử và quan tâm xem xét tình trạng phôi ngô.
Khi phôi ngô có hiện tượng biến màu, biến dạng, xuất hiện sâu mọt, khối
ngô bị mốc nóng phải tiến hành tẽ ngô, làm khô, làm sạch, phân loại, xử
lý sâu mọt rồi mới bảo quản tiếp.
b) Bảo quản ngô hạt
Khi bảo quản ngô hạt phải đặc biệt quan tâm tới tình trạng phôi ngô vì phôi ngô dễ hút ẩm, có sức hấp dẫn mọt cao, dễ hư hỏng.
Bảo quản ngô hạt ở hộ nông dân: Trong các hộ nông dân có thể bảo quản
ngô bằng các dụng cụ có thể hàn kín được (chum, vại, thùng có nắp kín,
bao nhựa buộc kín miệng).
- Có thể bảo quản ngô bằng vựa 2 lòng (bằng phên hoặc cót). Giữa 2 phên
cót lót trấu khô sạch. Nền vựa được lót trấu sạch dày hơn 20 cm. Lớp
trấu lót được phủ 2 lượt phên, cót hoặc bao tải. Giữa 2 lớp phên, cót,
bao tải là lớp vôi cục dày hơn 3 cm. Mặt khối ngô được san phẳng. Trên
mặt khối ngô được phủ một lớp phên cót hoặc bao tải và một lớp vôi cục
dày trên 5 cm.
Bảo quản ngô ở nơi thoáng mát, không ẩm dột.
- Có thể bảo quản ngô bằng cách trộn lá xoan, lá cơi, lá trúc đào khô
vào ngô khô theo tỷ lệ 1 – 1, 5 kg lá khô cho 100 kg ngô hạt. Khi sử
dụng ngô phải sàng sảy sạch các loại lá trên sẽ không còn gây độc hại
cho người và gia súc.
- Đổ ngô đã trộn lá vào vật chứa như: chum, vại sành, thùng kim loại hay
thạp gỗ, san phẳng và phủ lên trên mặt một lớp tro bếp khô dày 2-4 cm.
Bịt miệng bằng giấy bao xi măng hay tấm ni lông và đậy nắp kín.
c) Bảo quản ngô hạt tươi dùng cho chăn nuôi
Khi thu hoạch ngô gặp thời tiết mưa ẩm liên tục không có điều kiện phơi
nắng kịp thời, ngoài biện pháp sấy hoặc bảo quản ngô bắp tạm thời nêu
trên có thể bảo quản kín ngô hạt tươi dùng cho chăn nuôi.
Sau khi tẽ, ngô hạt tươi được chứa trong các túi kín, không có lỗ thùng
(dù nhỏ) và buộc thật kín miệng túi khi đã cho ngô vào túi. Túi càng dày
càng tốt. Nếu túi mỏng có thể lồng 2-3 túi vào nhau.
Trong túi kín, hạt ngô tươi có cường độ hô hấp cao, tạo nhiều khí CO2 có
tác dụng ức chế men mốc gây thối hỏng và sâu mọt. Cần phải giữ túi
không thủng rách.
Nếu cần, nên phân chia lượng ngô thành các túi phù hợp với nhu cầu sử dụng làm thức ăn chăn nuôi hàng ngày.
Ngô hạt tươi có thể bảo quản kín trong 20 ngày không thối hỏng. Cho gia
súc ăn, ngô hạt tươi bảo quản kín có mùi lên men nhẹ nhưng không suy
giảm giá trị dinh dưỡng và sức ăn của vật nuôi. Khi có điều kiện thuận
lợi, tiến hành làm khô để bảo quản ngô lâu dài./. |
|
 |
|
|
|
|
|
|