Trong những năm gần đây món ăn từ côn trùng đã thu hút được rất nhiều thực khách không chỉ ở những nước Châu Âu, Châu Á mà cả ở Việt Nam. Trong các loại côn trùng được sử dụng thì ưa chuộng hơn cả là thịt dế, thịt dế giàu đạm, can-xi, vị ngon không kém các loại thực phẩm khác nên ngày càng được nhiều thực khách tìm đến.

Dế mèn là loài có giá trị dinh dưỡng cao. Ảnh: Internet

Đặc điểm

Dế mèn (tên khoa học Gryllidae) là một họ côn trùng có chút liên hệ với châu chấu, chúng có thân dẹt và và râu dài. Dế mèn đẻ mỗi lứa nhiều trứng và sau khi đẻ chúng sẽ chết dần. Tuổi thọ của chúng kéo dài từ 2 - 3 tháng tùy thuộc vào từng loại dế.Dế mèn có kích thước trung bình với chiều dài cơ thể khoảng 2cm.

Thích hợp để nuôi kinh doanh, phát triển kinh tế chỉ có 2 loại dế đó là: dế đen, dế trắng vàng. Nuôi 2 loại dế này hiệu quả nhất như sinh trưởng tốt, sống tập trung, thời gian thu hoạch ngắn ngày và có đầu ra tốt nhất. Dế thịt thơm ngon được người dùng ưa chuộng, loại dế này to bằng cỡ ngón tay út, thân mềm, càng không quá cứng nên được các con vật nuôi ăn được.

Trong tự nhiên, dế sinh trưởng, phát triển và sinh sản quanh năm. Dế có bản tính hung hăng nhưng lại thích sống theo bầy đàn, môi trường sống rất đơn giản, không cầu kỳ, có thể ở hang hay trong những đám cỏ khô nên có thể tổ chức chăn nuôi tập trung được, nhưng phải đảm bảo việc chăn nuôi chúng phải tương tự như môi trường thiên nhiên hoang dã.

Công dụng

Trong y học cổ truyền, dế mèn cò vị mặn cay, tính bình và có tác dụng lợi tiểu chữa bí đái. Theo y tổ Tuệ Tĩnh, dế mèn (5 con) sấy khô, tán nhỏ, rây bột mịn, uống với nước bìm bịp sắc lên, uống vào lúc đói có thể chữa bệnh cổ trướng, thở dốc (Nam dược thần hiệu). Theo các tài liệu nước ngoài, dế mèn là loạicôn trùng giàu prôtít, ít chất béo, giúp giảm lượng coletoron trong máu, thịt dế mèn còn được dùng trong các trường hợp chữa chứng nhiễm độc nước tiểu, chữa sỏi thận.

Ngoài công dụng đông y kể trên, trong Dế mèn còn chứa đầy đủ protit, lipit, glucid, nhiều khoáng chất như calci, phospho, kali, mangan, natri, sắt, và các vitamin khác rất cần cho sự phát triển của cơ thể và trí não của cả trẻ em và người lớn.

Cách chọn dế giống và ấp trứng

- Dế đực cánh màu nâu pha đen, không bóng mượt, bụng nhỏ hơn, không có máng đẻ trứng. Dế đực kêu để ve vãn con cái.

Dế cái cánh màu đen, bóng mượt, bụng to hơn, có máng đẻ trứng ở phần đuôi, giống cái kim khâu quần áo dể dế cái cắm xuống đất đẻ trứng. Dế cái không kêu được.

Cách chọn dế giống là chọn dế to, khỏe, đầy đủ râu, cánh, chân. Ghép theo tỷ lệ 1 đực với 2 cái. Tùy thuộc hình thức nuôi để các bạn quyết định số lượng dế giống, trong một chậu các bạn để 1 khay nước cho dế uống, 1 khay đất cho dế đẻ, 2 khay đựng thức ăn, 3 cái dế cho dế mèn đậu, trèo leo.

Sau khi dế mọc cánh các bạn chọn và ghép giống.Thường 2 – 3 ngày sau dế cái sẽ bắt đầu đẻ trứng, khi đó các bạn cho khay đất ẩm vào cho dế đẻ. Tôi thường cho khay đất cho dế đẻ từ sáng hôm trước và sáng hôm sau thay bằng khay đất khác. Những ngày đầu tỷ lệ nở của trứng ít hơn do không phải tất cả trứng đều được thụ tinh 100%.

Dế đẻ liên tục đến khi rạc thì chết thường từ 20 đến 30 ngày. Sau khi lấy khay trứng ra xịt nước cho ẩm, sau đó cho vào trong thùng ấp, xếp các khay trứng chồng nên nhau, dùng khăn ẩm để phủ nên.

Nhiệt độ cần cho trứng nở khoảng 24 – 25 độ C. Hàng ngày xịt nước để giữ độ ẩm và nhiệt độ, xịt ngày 2 lần vào mùa hè, 1 lần vào mùa đông, không xịt quá nhiều nước nếu không trứng sẽ dễ bị ung. Sau 9 – 12 ngày dế sẽ nở, các bạn nên ghi nhớ thời gian, hoặc quan sát trứng, để cho khay trứng ra chậu nuôi kịp thời. Trứng nở sau 4 – 5 ngày là hết, bỏ khay đó ra ngoài vét hết đất và tiếp tục cho dế đẻ lần sau. Thường để 2 – 3 khay trứng vào một chậu nuôi như thế vừa đảm bảo mật độ vừa tạo đồng đều cho dế mèn. Không nên để khay trứng đẻ của 2 – 3 ngày khác nhau vào cùng một chậu, như vậy khi dế nở sẽ có con to, con nhỏ không đồng đều.

Kỹ thuật nuôi

Dụng cụ nuôi và hình thức nuôi là khâu quan trọng trong quá trình chăn nuôi dế. Nó không chỉ liên quan đến kinh phí đầu tư trong chăn nuôi mà còn ảnh hưởng đến sản lượng cũng như mức độ hao hụt của dế.

Nuôi trong chậu nhựa: chậu cao 35 – 40cm, đường kính 40 – 50cm, nuôi bằng chậu đỡ tốn diện tích, phù hợp vì giá cả không quá cao, rất tiện ích.

Nuôi trong thùng nhựa: dùng loại thùng 60 lít, nên mua loại có nắp đậy sau đó chọc thủng lỗ nhỏ bằng đầu que diêm lên nắp thùng tạo độ thoáng.

Nuôi trong khay hình chữ nhật và sếp các hộp đè nên nhau để tiết kiệm diện tích phù hợp với nuôi với quy mô lớn. Tuy nhiên đây cũng là hình thức cần đầu tư lớn nhất.

Nuôi trong thùng xốp, thùng bìa cát tông: tuy nhiên cách nuôi này dế sẽ bò được ra ngoài, cắn thủng trốn thoát dễ gây mất mát.

Ngoài ra có thể tận dụng các vật liệu khác để nuôi dế như thùng tôn, thùng gỗ, chum, lu, vại. Rơm, giấy là những vật tạo khoảng không cho dế mèn sinh sống leo trèo, lột xác và trốn tránh kẻ thù. Mỗi lấn lột xác dế rất mèm và thường bị đồng loại cắn, ăn vì thế cần tạo nhiều không gian sinh sống cho dế như vậy sẽ tránh được hao hụt trong chăn nuôi. Các loại giấy đã qua sử dụng hoặc giấy báo được vo lại rất hữu ích để nuôi dế, dưới đáy chậu nuôi được lót 1 lớp giấy sẽ dễ dàng hơn cho lần vệ sinh sau, đồng thời đây cũng là thứ để dế mèn gậm nhấm.

Khay đựng thức ăn: Có thể tận dùng nắp nhựa có sẵn, vỏ hộp sữa chua, các đĩa chấm thức ăn có đường kính từ 4 – 5cm, có vành cao 1cm, hoặc các bạn có thể tự đổ bằng xi măng.

Khay đựng nước uống: tương tự như khay đựng thức ăn. Cần chú ý dù làm khay đựng thức ăn hay nước uống đều phải làm nhám cả hai mặt để dế mèn có thể leo trèo ăn uống dễ dàng.

- Đất cho dế đẻ: Thường dùng đất cát, hoặc có thể trộn theo tỷ lệ 2 đất, 1 cát giữ ẩm cho dế đẻ.

Cách nuôi dế từ mới nở đến 15 ngày tuổi: Để vào chậu dế 2 – 3 khay thức ăn (loại khay nhỏ). Do lúc này dế vẫn còn nhỏ nên không được để khay nước vào mà chỉ cho dế uống nước bằng cách phun vào búi cỏ, hoặc lá rau cho dế ăn. Cũng có thể dùng miếng vải tẩm nước cho dế hút nước.

Cách nuôi dế từ 15 đến 45 ngày tuổi: Lúc này dế đã lớn thì có thể đặt khay nước vào cho dế uống được mà không sợ dế bị chết đuối nữa. Thường nên để 1 khay nước, 2 khay thức ăn cho dế. Bên cạnh đó phải tạo chỗ đậu cho dế. Nếu mật độ dế quá đông nên tách bớt ra các chậu nuôi khác, chậu nuôi đảm bảo khoảng 1000 con. Ngoài ra, có thể cho thêm các loại lá rau, cỏ cho dế ăn. Cứ mỗi ngày thay nước cho dế một lần, khay thức ăn thì 2 ngày một lần, nếu còn cám nên bỏ đi và thay cám mới. Tùy theo tốc độ dế ăn mà cho ăn phù hợp đảm bảo không lãng phí. Khoảng 5 – 7 ngày nên vệ sinh chậu nuôi một lần.

Thức ăn cho dế

Có thể tận dụng nhiều loại thực vật như các loại cỏ, lá rau khoai lang, lá sắn, lá đu đủ, rau muống, cùi dưa hấu, dưa chuột… tất cả các rau, cỏ cho dế ăn đều phải được rửa sạch, không có thuốc bảo vệ thực vật đảm bảo vệ sinh cho dế ăn. Các loại rau cỏ phải sạch và không nhiễm hóa chất độc hại.

Ngoài ra có thể cho dế ăn bổ xung các loại cám đã nghiền mịn. Cần đảm bảo dế luôn có nước sạch để uống. Nên dùng bìn xịt hoa phong lan xịt vừa đủ ẩm và đặt một khay nước nhỏ kẻo dế trượt chân té chết vào trong , nếu nuôi với quy mô lớn có thể dùng bình phun nước dung tích lớn cho nhanh. ngày phun 2-3 lần tùy vào thời tiết.