Trong chương trình “Cùng nông dân làm giàu” do Đài PT-TH Bình Phước kết hợp với Cty CP Phân bón Bình Điền thực hiện số 5, tháng 3/2018, chúng tôi có dịp tiếp xúc với một nông dân trú tại ấp 8 xã Nghĩa Trung, huyện Bù Đăng (Bình Phước) là anh là Trần Văn Định, quê ở Bình Định…

Anh Trần Văn Định theo gia đình vào lập nghiệp ở khu kinh tế mới thuộc xã Nghĩa Trung từ những năm sau giải phóng miền Nam. Lúc đầu các thành viên trong gia đình ra sức khai phá đất hoang làm phương tiện mưu sinh. Do chưa có kinh nghiệm làm rẫy và kỹ thuật trồng cà phê nên cuộc sống gia đình rất nhiều vất vả, gian truân.

Tới tuổi lập gia đình, anh Định được chia 3ha làm phương tiện sản xuất để sinh sống. Mặc dù tuổi thơ bị thất học, nhưng nhờ cần cù lao động nên cũng đã tích lũy được một ít kinh nghiệm. Khi có đất, anh đã biết cách thu xếp và dần dần tích lũy thêm ít vốn nên đã tạo thêm được 3,5ha đất mới. Vậy là, đến nay tài sản, vốn liếng làm ăn của anh là 6,5ha đất rẫy trong đó có 4ha trồng cà phê.

Lúc đầu anh Định chỉ trồng cà phê thuần, về sau làm theo lời khuyên của khuyến nông, anh trồng điều xen, vừa làm bóng mát vừa để có thêm thu hoạch. Trong những năm giá cà phê trên thị trường bị giảm mà giá hạt tiêu lại tăng đến mức quá hấp dẫn. Nhiều hộ phá bỏ cà phê để trồng tiêu, nhưng anh thấy cà phê còn sung sức nên tiếc, chỉ trồng xen thêm tiêu. Thế là trong vườn cà phê 4ha của anh giờ đây có mặt 3 loại cây: 2.800 cây cà phê trong đó có 1.800 cây cà phê mới trồng bằng cây ghép và 1.000 cây do bản thân anh học hỏi để tự ghép cải tạo.

Như vậy, trên diện tích 4ha vốn trồng thuần cà phê nay đã có 360 gốc điều, 200 gốc tiêu và 2.800 cây cà phê ghép hiện hữu 3 tầng sinh thái. Cây che bóng có tán rộng là điều, cây che bống tán hẹp là tiêu và cà phê nấp dưới bóng của tiêu và điều.

Tính sơ bộ mỗi vụ điều xen, năm thất mùa cũng thu được 8,5 tấn hạt, năm được mùa đạt đến 10 - 11 tấn. Bây giờ cây điều đang nuôi cây tiêu và cà phê. Tuy vậy, vườn cà phê chưa đầy 3 năm tuổi của anh đã cho được 6 tấn cà phê bói, bình quân mỗi ha chỉ trên 900 cây đã cho vụ bói đến 1,5 tấn nhân, còn tiêu cũng chưa đấy 30 tháng tuổi nhưng cũng đang cho trái.

Nhìn toàn vườn cả 3 loại, cây loại nào cũng sung sức. Anh dự tính với vóc dáng cây như hiện nay thì tiêu nay mai cho năng suất không dưới 5kg/góc và cà phê cũng không dưới 4 tấn/ha với số cây 900 cây/ha.

Anh Định kể: Tuy vườn có 3 tầng cây nhưng chỉ cần bón phân cho cà phê và tiêu còn điều ăn ké phân của 2 cây này. Nhờ vậy, lượng phân tiêu tốn không nhiều: Cả 3 cây anh chỉ bón 2 đợt Đầu Trâu cà phê mùa khô, mỗi cây chừng 400g, cây tiêu cũng vậy. Vào mùa mưa, anh sử dụng NPK 16-16-8, mỗi lần bón khoảng 300kg/ha, bón 4 - 5 lần/năm chung cho 4ha. Như vậy, so với cà phê hay tiêu trồng thuần thì canh tác xen canh tốn ít phân, lại tốn ít công lao động cho việc bón phân và làm cỏ.

Chỉ vào gốc cà phê, anh Định nói: "Bác thấy đấy, gốc cà phê được phủ dầy lá khô, vườn lại được che bóng tốt nên đất ít bị bốc hơi nước lại thoáng mát nên cũng ít sâu bệnh phá hại. Thỉnh thoảng trên cà phê cũng có hiện tượng khô chùm quả, hay khô cành hoặc cũng có rệp sáp lác đác. Nhưng đều là nguồn sâu bệnh nhẹ nên cũng ít sử dụng thuốc hóa học.

Với mô hình này anh nói tôi không sợ thất mùa. Hiện giá cà phê và tiêu còn thấp thì cây điều lại được giá, tự các cây nuôi nhau mà quản lý cũng tiện lợi. Mỗi lần tưới nước cho cà phê và tiêu thì cây điều cũng được hưởng lợi. Nhờ vậy mà cây điều của anh cứ sung sức mà cho nhiều trái, từ 24 - 30kg hạt/cây mỗi vụ".

Còn mô hình 2,5ha, anh Định cho biết, cũng trồng xen điều và sầu riêng vào cà phê. Dù là 3 loại cây nhưng chỉ tạo ra 2 tầng sinh thái. Tuy vậy, sản phẩm thu hoạch vẫn là 3 loại, trong đó Sầu riêng là sản phẩm ít khi bị thất giá và cây điều cũng đang lên ngôi nên kinh tế của gia đình anh phát triển rất bền vững.