Mọi trẻ em đều có quyền được sống, làm việc và học tập, phát triển trong môi trường an toàn, lành mạnh. Đầu tư cho công tác chăm sóc và bảo vệ trẻ em là đầu tư cho an toàn xã hội, phát triển con người, là động lực cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Ở nước ta hiện nay việc chủ lao động sử dụng lao động là trẻ em dưới 15 tuổi không còn quá xa lạ mà dường như ngày càng phổ biến. Mọi chuyện tưởng chừng như rất bình thường khi bên sử dụng lao động đồng ý tuyển dụng và bên lao động dưới 15 tuổi tự nguyện xin được vào làm việc. Tuy nhiên, vấn đề cần quan tâm ở đây là khi tuyển dụng lao động, người sử dụng lao động thường không thực hiện đúng những quy định pháp luật về việc sử dụng lao động là người dưới 15 tuổi, dẫn đến tình trạng nhiều lao động là người chưa thành niên bị buộc phải làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm không phù hợp với độ tuổi hay làm thêm giờ với mức lương thấp…..

Quy định pháp luật khi sử dụng lao động trẻ em dưới 15 tuổi

Để tránh trường hợp người sử dụng lao động lạm dụng sự non nớt và chưa hiểu biết pháp luật của các em, Bộ luật Lao động năm 2012 và các văn bản hướng dẫn cũng đã có những quy định cụ thể khi người lao động dưới 15 tuổi ký kết hợp đồng lao động với người sử dụng lao động.

Tại khoản 1, Điều 164, Bộ luật Lao động năm 2012 quy định về sử dụng lao động là trẻ em dưới 15 tuổi như sau: Người sử dụng lao động chỉ được sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi làm các công việc nhẹ theo danh mục do Bộ lao động thương binh – xã hội quy định.

Cụ thể, vào ngày 11/6/2013, Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội cũng đã ban hành Thông tư số 11/2013/TT-BLĐTBXH quy định về danh mục công việc nhẹ được sử dụng người dưới 15 tuổi làm việc.

Theo Thông tư này thì những công việc sau đây, người sử dụng lao dộng sẽ được nhận người dưới 15 tuổi vào làm việc: Diễn viên: múa; hát; xiếc; điện ảnh; sân khấu kịch, tuồng, chèo, cải lương, múa rối (trừ múa rối dưới nước); vận động viên năng khiếu: thể dục dụng cụ, bơi lội, điền kinh (trừ tạ xích), bóng bàn, cầu lông, bóng rổ, bóng ném, bi-a, bóng đá, các môn võ, đá cầu, cầu mây, cờ vua, cờ tướng, bóng chuyền; các nghề truyền thống: chấm men gốm, cưa vỏ trai, vẽ tranh sơn mài, làm giấy dó, nón lá, se nhang, chấm nón, dệt chiếu, làm trống, dệt thổ cẩm, làm bún gạo, làm giá đỗ, làm bánh đa (miến), làm bánh đa Kế; các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren, mộc mỹ nghệ, làm lược sừng, đan lưới vó, làm tranh Đông Hồ, nặn tò he; đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên; nuôi tằm; gói kẹo dừa.

Cũng theo Thông tư này thì để làm được những công việc trên, trẻ em phải có đủ sức khoẻ phù hợp với công việc theo xác nhận của Trung tâm y tế cấp huyện hoặc phòng khám bệnh viện đa khoa; có giấy cam kết và đồng ý theo dõi của cha mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp; có sơ yếu lý lịch của trẻ em đã được xác nhận của chính quyền địa phương… Đồng thời, phải tuân thủ các quy định tại khoản 2 Điều 162 của Bộ luật Lao động là khi sử dụng người lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động phải lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khoẻ định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu. Thời giờ làm việc của người dưới 15 tuổi không được quá 4 giờ/ngày và 20 giờ/tuần. Đặc biệt là người sử dụng lao động không được sử dụng người dưới 15 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm, phải bố trí giờ làm việc không ảnh hưởng đến giờ học tại trường học của trẻ em và bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn lao động, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi. Mặt khác, người sử dụng lao động phải ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật và phải được sự đồng ý của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi.

Trong trường hợp khi tuyển dụng lần đầu người dưới 15 tuổi vào làm việc phải thông báo bằng văn bản về Sở Lao động – Thương binh và Xã hội nơi cơ sở đặt trụ sở chính trong vòng 30 ngày kể từ ngày bắt đầu tuyển dụng vào làm việc. Bên cạnh đó, hằng năm phải báo cáo việc sử dụng người dưới 15 tuổi làm việc cùng với báo cáo công tác an toàn lao động, vệ sinh lao động về Sở Lao động – Thương binh và Xã hội.

Pháp luật cũng quy định những chế tài đối với các hành vi vi phạm về việc sử dụng người lao động là người dưới 15 tuổi tại Điều 19 Nghị định 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013 của Chính phủ. Đối với người sử dụng lao động có hành vi không lập sổ theo dõi riêng khi sử dụng lao động chưa thành niên hoặc không xuất trình sổ theo dõi khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu thì bị phạt cảnh cáo. Ngoài ra, khi sử dụng lao động là người dưới 15 tuổi mà không ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật, sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định hoặc sử dụng người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm, trừ một số nghề, công việc được pháp luật cho phép sẽ bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 15 triệu đồng. Trường hợp sử dụng lao động là người chưa thành niên làm công việc, tại nơi làm việc bị cấm sử dụng lao động chưa thành niên (như mang, vác, sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ; nấu, thổi, đúc, hàn kim loại; lặn biển, đánh bắt cá xa bờ…) hoặc sử dụng người dưới 15 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép thì cá nhân, tổ chức vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 25 triệu đồng.

Từ những quy định trên, mỗi cá nhân, tổ chức khi sử dụng lao động dưới 15 tuổi phải có ý thức tuân thủ đúng quy định pháp luật về lao động. Các cơ quan chức năng cũng cần phải tích cực kiểm tra, nắm tình hình địa bàn mình quản lý để kịp thời phát hiện hành vi vi phạm và xử lý các đối tượng vi phạm theo quy định pháp luật, tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật về lao động, việc làm cho mọi người dân, nhất là người dân ở vùng nông thôn.