1. Nguyên nhân

Bệnh tụ huyết trùng do vi khuẩn Pasteurella multocida gây ra. Vi khuẩn có nhiều chủng và dễ bị tiêu diệt bởi nhiệt độ, ánh sáng và chất sát trùng.

2. Điều kiện lây lan bệnh

Loài mắc bệnh: Trâu, bò, lợn, gà, vịt, ngan…

Điều kiện phát bệnh: Bệnh tụ huyết trùng thường phát ra khi thời tiết nóng ẩm, đặc biệt vào mùa mưa (mưa nắng thất thường).

Đường lây truyền chính: Từ vật nuôi bệnh sang vật nuôi khỏe (do tiếp xúc), do nước uống, thức ăn, dụng cụ chăn nuôi nhiễm mầm bệnh; bệnh cũng có thể phát tán do buôn bán, giết mổ vật nuôi bệnh và các vật trung gian truyền bệnh như chuột, côn trùng…

3. Triệu chứng lâm sàng

Thông thường vật nuôi mắc bệnh ở 3 thể:

- Thể ác tính: Con vật chết rất nhanh, không biểu hiện rõ triệu chứng, đôi khi có sốt cao.

- Thể cấp tính: Phổ biến nhất, vật nuôi chết nhanh (thời gian ủ bệnh từ 1 - 3 ngày), thân tím tái; sốt cao; đi lại chậm chạp, liệt chân hay liệt cánh ở gia cầm; lợn, bò, trâu thường thè lưỡi ra, thở khó. Có hiện tượng tiêu chảy, phân có máu tươi và kèm theo niêm mạc ruột. Thở khó, chảy nước mũi, nước miếng. Vi trùng vào máu gây nhiễm trùng huyết làm cho vật nuôi chết nhanh. ở nước ta gia súc, gia cầm bị bệnh thể cấp tính tỷ lệ chết chiếm đến 90 - 100%.

- Thể á cấp tính: Gia súc thường rối loạn tiêu hóa; lúc táo bón, lúc tiêu chảy; viêm khớp nên con vật đi lại khó khăn. ở gia cầm, tích sưng, viêm khớp, bại liệt. Mắt sưng viêm kết mạc mắt; tỷ lệ đẻ giảm, tỷ lệ chết tăng.

4. Bệnh tích

Bệnh cấp tính có đặc điểm chung là xuất huyết phủ tạng và thịt tím sẫm. Phổi đỏ, gan sưng, ruột sưng, đôi khi có máu. Gia cầm đẻ, buồng trứng vỡ nát. Có thể thấy dịch phẩm xuất nhầy như “pho mát" ở gan, tim. Đặc biệt trên mặt gan có những hoại tử trắng lấm tấm như đầu đinh ghim.

5. Chẩn đoán

- Dựa vào triệu chứng lâm sàng và bệnh tích điển hình.

- Xét nghiệm vi trùng học và làm phản ứng huyết thanh học.

Lưu ý: Hiện tượng lách không sưng có thể loại trừ bệnh thương hàn và phó thương hàn vật nuôi. Hoại tử chỉ có bệnh tụ huyết trùng, có thể loại trừ bệnh Newcastle.

6. Điều trị và phòng bệnh

- Điều trị: Sớm phát hiện bệnh, cách ly con ốm, dùng một trong các loại thuốc sau đây để điều trị bệnh: Ampi - septol, Genta - tylo, Cosmix - fort, Oxytetracylin, Genta - costrim, Gentamicin, Lincospecto.

Liều lượng, cách dùng theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Bổ sung các vitamin, thuốc trợ sức, trợ lực để vật nuôi nhanh hồi phục.

Phun sát trùng toàn bộ chuồng nuôi, dụng cụ chăn nuôi và chất thải của vật nuôi bệnh.

- Phòng bệnh: Tiêm Vắc-xin keo phèn hoặc nhũ hóa, liều lượng và cách dùng theo khuyến cáo của nhà sản xuất.

Thường xuyên vệ sinh, sát trùng khu vực chăn nuôi, bãi chăn thả.

Tăng cường sức đề kháng cho vật nuôi, chăm sóc nuôi dưỡng tốt, đặc biệt trong mùa mưa và khi có yếu tố bất lợi cho vật nuôi.