Những ngày qua, mặc dù thời tiết đã chuyển mùa nhưng vẫn còn những trận mưa rào khiến một số nơi ruộng lúa bị lem lép hạt khi đang ở giai đoạn trổ - chín. Sau đây là một số nhận biết về bệnh lem lép hạt và cách phòng ngừa.

Triệu chứng chung: Trên vỏ trấu của hạt lúa có những vết lốm đốm màu nâu, nâu đen làm cho hạt lúa bị lửng hoặc lép hoàn toàn. Bệnh xuất hiện và gây hại khá phổ biến ở tất cả các vùng trồng lúa (cả vùng ngọt lẫn vùng lúa tôm).

Theo các nhà chuyên môn, bệnh do nhiều nguyên nhân như: vi khuẩn, bọ xít hôi chích hút…, nhưng chủ yếu vẫn là do một số loài nấm như: Alternaria padwickii, Helminthosporium oryzae, Nigrospora oryzae… gây hại. Những nấm này không chỉ gây bệnh cho hạt lúa trên đồng ruộng, mà còn tồn tại trên vỏ trấu để tiếp tục gây hại cho hạt lúa sau khi thu hoạch ở giai đoạn hạt lúa còn ẩm, chưa kịp phơi khô để đưa vào kho dự trữ.

Bệnh làm giảm năng suất, sản lượng và đặc biệt là giảm chất lượng của hạt gạo, gây thất thu rất lớn cho nông dân. Nếu dùng làm giống thì chất lượng của hạt giống kém, đây cũng là nguồn bệnh ban đầu gây hại cho lúa ở vụ sau.

Bệnh phát sinh, phát triển và gây hại từ khi cây lúa trổ bông trở đi, thời kỳ dễ nhiễm bệnh nhất là giai đoạn trổ - ngậm sữa. Nếu nấm bệnh tấn công sớm, lại gặp thời tiết thuận lợi, thì tỷ lệ hạt lép lửng sẽ rất cao, có khi lên đến 50%.

Ở giai đoạn trổ chín, nếu gặp mưa nhiều và kéo dài, bệnh sẽ phát sinh và gây hại mạnh. Trên đất bị nhiễm phèn, nhiễm mặn, đất nghèo dinh dưỡng, khô cằn, cây lúa sinh trưởng kém, sẽ dễ bị các nấm Helminthosporium oryzae, Curvularia lunata… gây hại trên lá, sau đó tấn công lên hạt, sẽ làm cho hạt lúa bị lem lép nhiều.

Những ruộng có nhiều cỏ dại, những ruộng bị bệnh đạo ôn cổ bông, bệnh đốm vằn, bệnh vàng lá chín sớm, bọ xít hôi… cũng sẽ là những ruộng lúa bị bệnh lem lép nặng.

Muốn hạn chế tác hại của bệnh, bà con phải áp dụng kết hợp nhiều biện pháp một cách hợp lý. Sau đây là một số biện pháp chính:

- Không lấy lúa ở những ruộng đã bị bệnh gây hại nhiều để làm giống. Trước khi ngâm ủ phải phơi thật khô, quạt thật sạch để loại bỏ hết những hạt lép lửng (là những hạt mang nhiều mầm bệnh nhất).

- Do nấm và vi khuẩn gây bệnh tồn tại ngay trên vỏ trấu, vì thế để đề phòng bệnh lây nhiễm cho vụ sau, trước khi ngâm ủ bà con phải xử lý giống bằng cách dùng một trong các loại thuốc trừ bệnh như: Vicarben 50HP; Viben-C 50BTN; Vitin New 250EC… pha nồng độ 3/1.000 ngâm giống 24-36 giờ, sau đó vớt ra, đãi sạch rồi đem ủ bình thường.

- Bón phân đầy đủ và cân đối giữa đạm, lân và kali. Không nên để quá thừa đạm dễ bị bệnh đạo ôn, khô vằn, vàng lá chín sớm… Nhưng cũng không nên để cây lúa quá thiếu đạm, thiếu dinh dưỡng dễ phát sinh bệnh đốm nâu, tiêm lửa… vì những bệnh này gây hại nhiều trên cây lúa ở giai đoạn đầu thì cũng sẽ gây lem lép hạt nhiều ở giai đoạn trổ - chín.

Để chủ động phòng ngừa bệnh lem lép trên hạt, cần phòng trừ những bệnh đã nêu trên trước khi cây lúa bước vào giai đọan trổ - chín.

- Những ruộng bị nhiễm phèn hoặc dư thừa xác hữu cơ, nên tăng cường thêm vôi và phân lân.

- Đối với những vùng thường xuyên bị bệnh gây hại nặng, những vụ có thời gian trổ nằm trong mùa mưa (như vụ hè thu, vụ thu đông), những ruộng đã bị nhiều loại bệnh hại ở giai đoạn trước trổ nên phun xịt hai lần thuốc hóa học vào thời điểm khi lúa bắt đầu trổ và khi lúa trổ đều.

Có thể sử dụng một trong cácloại thuốc như: Workup 9SL; Viroval 50BTN; Vicarben 50HP; Vixazol 275SC; Vitin New 250EC…