Lịch sử
Đến
đầu thế kỷ XX (1901), những địa danh quen thuộc đã bắt đầu xuất hiện: Hội Bài,
Phước Hội, Phước Thạnh, Thạnh An. Các xã Châu Pha, Sông Xoài, Tóc Tiên, Hắc
Dịch ngày nay đều thuộc làng Hắc Dịch, tổng An Trạch. Năm 1902, tỉnh Bà Rịa có
7 tổng, Hắc Dịch thuộc tổng Cơ Trạch (Tổng Cơ Trạch gồm có 7 làng: Bằng La, Cù
Mi, Cụ Khánh, Hắc Dịch, La Vân, Phước Chí, La Sơn).
Năm
1930, thực dân Pháp sắp xếp lại các đơn vị hành chính, tỉnh Bà Rịa có hai quận
là Long Điền, Đất Đỏ. Hắc Dịch thuộc quận Long Điền. Đến năm 1945, tỉnh Bà Rịa
có bốn quận: Long Điền, Đất Đỏ, Cơ Trạch và Vũng Tàu. Xã Hắc Dịch thuộc quận
Long Điền.
Năm
1948, Ủy ban Kháng chiến Hành chính Tỉnh ra quyết định điều chỉnh lại địa giới
cho phù hợp với tình hình và yêu cầu kháng chiến: Vì dân chúng tản cư triệt để,
sau những cuộc khủng bố lớn, quận Cơ Trạch, làng Bình Giã được sáp nhập vào
Quảng Giao, làng La Vân được sáp nhập vào làng Hắc Dịch.
Trong
kháng chiến chống Mỹ, xã Hắc Dịch thuộc quận Đức Thạnh, tỉnh Phước Tuy. Hắc
Dịch có các ấp sau: ấp Cây Dầu (nay là trụ sở Ủy ban Nhân dân xã), ấp Thống
Nhất (nay là ấp 2, vị trí ấp Nông Trường), ấp Châu Pha và ấp Lò. Ấp Lò nằm ở
phía Châu Pha cách ấp Thống Nhất hơn một cây số, trước đây có lò rèn cung cấp
công cụ xuất sắc cho người. Khi đó là nơi sản xuất vũ khí thô sơ cung cấp cho
các lực lượng kháng chiến.
Năm
1976, xã Hắc Dịch thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Nai; đến tháng 8 năm 1991
thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Ngày 08 tháng 12 năm 1982,
Quyết định số 192-HĐBT của Hội đồng Bộ Trưởng (nay là Chính Phủ) chia xã Phú Mỹ
huyện Châu Thành thành hai xã Phú Mỹ và Mỹ Xuân, chia xã Phước Hòa làm hai xã
Phước Hòa và Hội Bài, lập Ban quản lý khu kinh tế mới Châu Pha gồm một phần đất
của hai xã Hắc Dịch và xã Long Hương (Bà Rịa), nhập ấp Kim Hải (xã Phước Hòa)
vào xã Long Hương, nhập ấp Trảng lớn thuộc xã Phú Mỹ vào xã Hắc Dịch.
Ngày
19 tháng 6 năm 1993, căn cứ theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, huyện Châu
Thành có 01 thị trấn và 18 xã, trong đó có 6 xã: Châu Pha, Hắc Dịch, Mỹ Xuân,
Phú Mỹ, Phước Hòa và Hội Bài – sau này thuộc địa bàn huyện Tân Thành.
Ngày
02 tháng 6 năm 1994, huyện Tân Thành được thành lập theo Nghị định 45/CP của
Chính phủ, do điều kiện phát triển dân cư và sự mở rộng địa bàn, các xã mới lần
lượt được hình thành và ổn định như hiện nay. Như vậy, kể từ tháng 2/1994 đến
nay, xã Hắc Dịch thuộc huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Tự nhiên
Địa lý
Xã
Hắc Dịch nằm ở phía Bắc của huyện có địa giới hành chính như sau: Phía Đông
giáp xã Sông Xoài; Phía Tây giáp xã Mỹ Xuân và Phía Nam giáp xã Tóc Tiên cùng
huyện; Phía Bắc giáp xã Phước Bình, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai.
Xã
Hắc Dịch gồm có 9 ấp: Ấp 1; Ấp 2; Ấp 3; Ấp 4; Ấp 5; Ấp Nông Trường; Ấp Trảng
Cát; Ấp Trảng Lớn; Ấp Suối Nhum.
Thổ nhưỡng
và khí hậu
Xã
có tổng diện tích tự nhiên là 3,200 ha, trong đó diện tích đất đỏ Bazan chiếm
khoảng 2,000 ha nằm ở phía Tây – Bắc thuộc các ấp 1, 2, 3, Trảng Lớn và một
phần ấp Trảng Cát, ấp Nông Trường. Xã có nhiều con suối chảy qua, các con suối
đều nằm ở ranh giới giữa xã nhà với các xã giáp ranh. Đặc điểm chung là suối
nhỏ, lưu lượng nước chủ yếu vào mùa mưa, suối Đá Vàng nằm giữa xã Hắc Dịch và
xã Phước Bình, suối Nhum giữa xã Hắc Dịch và xã Tóc Tiên, suối Nhà Bè nắm giữa
xã Hắc Dịch và Sông Xoài. Thổ Nhưỡng của Hắc Dịch thích hợp với các loại cây
công nghiệp như tiêu, điều, cao su, café; cây ăn quả như chôm chôm, mít, chuối,
sầu riêng … và các loại cây ăn trái vùng nhiệt đới có giá trị kinh tế cao.
Về
khí hậu, xã Hắc Dịch là khí hậu nhiệt đới gió mùa với hia mùa mưa nắng rõ rệt.
Mùa mưa, do tác động của gió mùa Tây Nam, kéo dài từ tháng 5 đến tháng
10. Mùa khô, do tác động của gió mùa Đông Bắc (còn gọi là gió chướng) kéo dài
từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ trung bình trong năm từ 26-27 độ C.
Bức xạ nhiệt cao, số ngày nắng trung bình trong năm là 261 ngày/năm. Tháng 4,
tháng 5 là tháng nóng nhất, nhiệt độ trung bình khoảng 28 độ C. Tháng mát nhất
là tháng giêng, nhiệt độ trung bình là 24,5 độ C. Lượng mưa trung bình khoảng
1,350mm/năm. Độ ẩm không khí trung bình đạt 85%. Nhìn chung, thời tiết, khí hậu
trên địa bàn xã Hắc Dịch rất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, như các loại
cây công nghiệp, cây ăn trái và phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm …
Đường xá
Hắc
Dịch có hệ thống đường bộ tương đối hoàn chỉnh, vừa được nâng cấp và xây dựng
mới. Xã có 3 trục giao thông chính, là các tuyến đường trọng yếu phát triển
kinh tế - xã hội. Đường Mỹ Xuân – Ngãi Giao đi qua địa bàn xã dài 9 km,
rộng 10m, điểm đầu giáp xã Mỹ Xuân, điểm cuối giáp xã Sông Xoài. Đường Hắc Dịch
– Tóc Tiên đia qua địa bàn xã, dài 3 km, rộng 9m, điểm đầu giáp đường Mỹ
Xuân – Ngãi Giao, điểm cuối giáp xã Tóc Tiên – Châu Pha. Đường tập đoàn 7 –
Phước Bình đi qua địa bàn xã dài 5,5 km, rộng 10m, điểm đầu giáp vòng xoay
trung tâm, điểm cuối giáp xã Mỹ Xuân
Dân tộc, tôn
giáo, văn hóa
Dân tộc
Ngược
dòng thời gian, Hắc Dịch trước đây là địa bàn cư trú của người dân tộc Châu Ro.
Trong đó quá trình khai hoang mở đất người dân tộc Châu Ro lập nghiệp, sinh
sống bằng nghề phát nương, mố lổ, tỉa hạt, trồng cây, dân cư thưa thớt, có chỗ
cả cây số mới có cái chòi ọp ẹp. Người Kinh mãi tới đầu thế kỷ XX mới có một ít
người đến đây sinh sống.
Trên
địa bàn xã Hắc Dịch có 8 dân tộc sinh sống. Dân tộc Kinh có 2,711 hộ với 12,955
nhân khẩu; dân tộc Châu Ro có 62 hộ với 251 nhân khẩu; dân tộc Hoa có 38 hộ với
217 nhân khẩu; dân tộc Tày 29 hộ với 121 nhân khẩu; dân tộc Mường có 2 hộ với 8
nhân khẩu; dân tộc Nùng 3 hộ với 12 nhân khẩu; dân tộc Khơ-Me có 10 hộ với 42
nhân khẩu. Hầu hết các dân tộc có truyền thống đoàn kết, yêu thương, giúp đỡ
lẫn nhau.
Năm
2010, tổng dân số toàn xã có 2,699 hộ, với 13,590 nhân khẩu, trong đó tạm trú
155 hộ với 569 nhân khẩu, cư trú trên địa bàn 81 tổ dân cư.
Tôn giáo
Tại
địa bàn với dân di cư từ nhiều nơi đến lập nghiệp, số người theo Đạo Phật,
Thiên Chúa, Tin Lành chiếm 36,7% dân số toàn xã, trong đó Phật Giáo có 3,016
phật tử, địa điểm hành đạo là Chùa Đức Sơn tọa lạc tại ấp Trảng Lớn; Thiên Chúa
giáo có 1,737 tín đồ, địa điểm hành đạo tại nhà thờ Xuân Ngọc, tọa lạc tại ấp
Trảng Cát; đạo Cao Đài có 52 tín đồ sinh hoạt hành đạo tại Thánh thất Cao Đài
Tòa Thánh Tây Ninh xã Mỹ Xuân gần đó; đạo Tin Lành có 71 tín đồ có tụ điểm sinh
hoạt tại tổ 9 ấp 2; số còn lại thờ cúng ông bà, tổ tiên … Đa số người dân tộc
Châu ro sinh sống tại ấp 1.
Văn hóa
Về
văn hóa lễ hội, tọc người Châu Ro mang nặng tín ngưỡng thần linh (Yang) như:
Yang Va (Thần Lúa, Thần Nông), Yang Gung (Thần Núi), Yang Vri (Thần rừng) …
Hiện nay, người Châu Ro còn lưu lại nhiều hiện vật thể hiện truyền thống văn
hóa như: Bộ chiêng đồng (Goong); đàn tre (goong kla); đàn môi (tôln); sáo
(t’le) cùng những điệu hát ru và đặc biệt là nhạc cụ cồng chiêng rất phổ biến.
Loại nhạc cụ cồng chiêng của người Châu Ro đã thực sự trở thành biểu tượng của
sức mạnh tinh thần, giá trị văn hóa cáo và là một di sản văn hóa trong kho tàng
văn hóa Việt Nam
mang đậm bản sắc dân tộc. Người Châu Ro ở Hắc Dịch nói riêng và Bà Rịa – Vũng
Tàu nói chung, có hai lễ hội dân gian đáng chú ý là lễ hội Ốp Yang Va (cúng
thần lúa) và lễ hội Ốp Yang Vri (cúng thần rừng).
Truyền thống
yêu nước và cách mạng
Là
xã vùng sâu, mặc dù dân số không đông, chủ yếu là dân tộc Châu Ro và một bộ
phận người Kinh về đây lập nghiệp, nhưng trong hai cuộc kháng chiến chống thực
dân Pháp và đế quốc Mỹ, tuyệt đại đa số nhân dân một lòng, một dạ đi theo cách
mạng. Hắc Dịch đã trở thành căn cứ kháng chiến của tỉnh Bà Rịa và của các lực
lượng vũ trang tỉnh qua hai thời kỳ kháng chiến. Nhân dân Hắc Dịch đã đóng góp
nhiều nhân tài vật lực cho cách mạng Hắc Dịch là biểu tượng đẹp nhất của vùng
kháng chiến, là xã đầu tiên rào làng chiến đấu; là xã đầu tiên đánh địch bằng
chông tre, tên ná, bàn đinh, hố chông tự tạo; với tinh thần yêu nước nhân dân
trong xã, địch đến là đánh, địch đi là sản xuất nuôi quân; là xã duy nhất không
có một người dân theo giặc, ngay cả thời kỳ khó khăn ác liệt nhất.
Trải
qua hai cuộc kháng chiến, Đảng bộ, nhân dân xã Hắc Dịch đã khẳng định được
truyền thống đoàn kết, yêu nước, bất khuất chống ngoại xâm. Truyền thống đó là
nhân tố quyết định thắng lợi của phong trào cách mạng; đồng thời tiếp tục phát
huy mạnh mẽ trong giai đoạn xây dựng và phát triển của địa phương.
Lược sử về
địa đạo Hắc Dịch
Tháng
5 năm 1959, chính quyền Ngô Đình Diệm ban hành luật 10/59 đặt Cộng sản ra ngoài
vòng pháp luật. Đầu năm 1960 Mỹ - Diệm tìm diệt những cán bộ đảng viên và người
bị nghi thân cộng bằng những đợt tố cộng, diệt cộng khốc liệt. Để bảo toàn lực
lượng và củng cố khu căn cứ kháng chiến đầu não trung tâm chỉ huy cuộc kháng
chiến của tỉnh Bà Rịa tại Hắc Dịch, tỉnh ủy chỉ đạo triển khai đào địa đạo tại
Hắc Dịch. Đồng chí Phan Tiến Ngọc (Ba Đán) – Bí thư tỉnh ủy Bà Rịa sau khi dự
hội nghị ở Củ Chi về đã phổ biến kinh nghiệm đào địa đạo.
Vào
mùa khô năm 1961, các cơ quan lãnh đạo cuộc kháng chiến đã tiến hành đạo địa
đạo. Tất cả địa đạo của các cơ quan Tỉnh ủy đều có đặc trưng: địa đạo đều ẩn
dưới tán rừng già, trên các sườn đồi thoai thoải, cách các suối nước không xa,
toàn bộ nằm trong khu căn cứ kháng chiến của tỉnh. Trên các đường địa đạo là
khu lán trại được cất dựng bằng tre nứa, gỗ, lớp lá trung quân hoặc ni lông
tăng bạt dùng làm nơi làm việc, hội họp sinh hoạt, ăn ở của anh em các cơ quan.
Nền lán trại được lấy từ đất đào địa đạo lên, sát gần địa đạo có đường giao
thông hào và các ụ chiến đấu, cách giao thông hào từ 100 – 200m có các loại hầm
chống chông được ngụy trang kín đáo để ngăn chặn địch càn quét từ ngoài vào.
Các đường giao thông hào nơi có ụ chiến đấu có lối đi thông xuống địa đạo khi
cần thiết.
Hệ
thống địa đạo Hắc Dịch gồm 4 tuyến địa đạo của các cơ quan: Tỉnh ủy, Tỉnh đội,
Mặt Trận và Ban Tuyên huấn tỉnh Bà Rịa được xây dựng và hoạt động từ năm 1961
đến năm 1995. Sau
năm 1965 các cơ quan lãnh đạo cách mạng kháng chiến tỉnh chuyển dần về vùng Kim
Long – Xuân Sơn huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa. Địa đạo của các cơ quan ở Hắc Dịch
chuyển giao lại cho đoàn 80 Hậu cần miền Đông Nam Bộ hoạt động và sử dụng cho
đến ngày giải phóng.