Như các
cây trồng khác, cây lan cũng bị gây hại do nấm và vi khuẩn. Bệnh hại lan là một
trong những khó khăn và trở ngại của những người trồng lan. Bệnh gây hại trên
rễ, thân, giả hành và hoa. Trên rễ, thân và giả hành nếu không phát hiện sớm và
chữa trị kịp thời có thể làm cho cây suy yếu rồi chết. Bệnh trên lá và hoa gây
mất vẻ mỹ thuật không trầm trọng đến mức chết cây. Sau đây là các bệnh do nấm
và vi khuẩn thường gặp trên cây lan.
BỆNH THỐI
ĐEN (BLACK ROT)
Tác nhân
Nấm Phytophthora
palmivora, Buti (Phytophthora cactorum, Shroet). Theo tài liệu của
Hội hoa lan Hoa Kỳ còn có thêm tác hại của nấm Pythium ultimum,
Trow. cùng có một lúc hoặc riêng lẻ.
Triệu
chứng
Bệnh này
tiêu biểu và tai hại nhất cho bất kỳ họ nào của lan, Cattleya đặc biệt dễ nhiễm
bệnh. Bệnh nặng được quan sát vào mùa mưa ẩm hoặc trong suốt thời kỳ có sương
mù của mùa lan. Cây sẽ bị chết sau một thời gian bị nhiễm bệnh.
Nấm bệnh
có thể tấn công bất kỳ bộ phận nào của cây lan, tạo ra sự rữa nát của mô cây. Ở
lá đầu tiên là những đốm ngậm nước lan rộng ra nhanh chóng và sau đó chuyển
sang màu nâu hoặc đen. Trong điều kiện lạnh và ẩm có thể thấy những khuẩn ty
trắng trên vết bệnh. Cây bị chết khi sự nhiễm bệnh vươn tới đỉnh mầm. Nấm bệnh
có thể tấn công bộ rễ hay phần ngọn, tạo nên những đốm hoại tử dần dần lan rộng
lên hoặc xuống làm rụng cả bộ lá của cây. Hoa bị bệnh tấn công tạo thành vết
hoại tử màu đen, có hoặc không có quầng. Hoa còn non bị bệnh thường bị rụng
khỏi cuống hoa. Toàn cuống hoa có thể bị sẹo lõm xuống, nếu một vài phần bị nấm
bệnh tấn công.
Phòng trừ
+ Giữ sự
thông thoáng trong vườn lan, tránh trồng quá dầy.
+ Tưới ít nước vào mùa mưa ẩm, nhất là khi dự đoán
được thời điểm bệnh bộc phát mạnh trong năm.
+ Tạo sự thoát nước tốt trong việc trồng lan.
+ Giữ cây con tránh bị mưa trực tiếp bằng cách phủ
bạt nylon trong suốt mùa mưa vì cây con rất dễ bị nhiễm bệnh.
+ Không dùng những cây bị nhiễm bệnh để nhân
giống.
+ Phun thuốc trừ nấm đặc trị Fosetyl - aluminum
(tên thương phẩm Aliette 80 WP). Aliette 80 WP là thuốc trừ nấm có tính lưu dẫn
hai chiều từ lá xuống rễ và ngược lại. Phun ở nồng độ 1 - 2‰. (phần ngàn) phun
cách nhau 5 - 7 ngày để trừ bệnh và 10 - 15 ngày một lần để phòng bệnh. Phun
lúc bệnh chớm phát hoặc phun phòng vào thời điểm bệnh thường phát sinh nặng
trong năm là tốt nhất.
BỆNH THỐI
ĐEN GỐC (TÀN ÚA) (BLACK LEG)
Tác nhân
Nhiều
loại nấm gây ra nhưng phổ biến nhất là Fusarium oxysporum, Schiect.
Triệu
chứng
Nấm gây
bệnh qua bộ rễ hoặc nhánh non gần cổ rễ và lan dần lên cây. Các cây bị nhiễm
bệnh nặng có thể chết 3 hoặc 6 tuần lễ sau khi bị nhiễm. Tuy nhiên, bình thường
cây sẽ sống từ 1 năm hoặc lâu hơn trong trạng thái suy yếu liên tục. Bệnh được
tìm thấy ở trong căn hành như một vòng hoặc một dải màu tím trong các lớp biểu
bì và hạ bì với những chùm mạch hồng nhạt, cuối cùng toàn căn hành có thể bị
nhiễm bệnh và chuyển sang màu tía.
Phòng trừ
+ Loại bỏ
tàn dư bệnh và giá thể cũ.
+ Nhúng hay nhấn chìm cây bệnh từ 10 - 15 phút
trong thuốc trừ nấm Thiophanate methyl (tên thương phẩm là Vithi M - 70 BTN)
hoặc Iprodine (tên thương phẩm Rovral 50 WP). Pha nồng độ 1 - 2‰ (1 - 2 phần
ngàn) cũng có thể phun qua lá cách nhau 7 - 10 ngày 1 lần.
BỆNH THÁN
THƯ (ĐỐM VÀNG) (ANTHRACNOSE)
Tác nhân
Nấm Colletotrichum
glocosporioides, Saco.
Triệu
chứng
Bệnh xảy
ra nặng ở vùng nhiệt đới hơn là ôn đới. Bệnh có thể tấn công bất kỳ các phần từ
nào trên mặt đất. Lá thường bị tấn công nhiều nhất. Triệu chứng đầu tiên là lá
có chấm tròn màu nâu đỏ chuyển sang nâu, lan rộng ra thành nhiều vòng đồng tâm.
Có nhiều dạng tùy loại lan, có loại ở vòng ngoài có màu vàng, có loại ở vòng
ngoài có màu nâu đậm hơn ở trong, sau cùng sẽ khô cháy. Vết bệnh ở giả hành
theo dạng hình tròn hoặc không đều, lõm sâu nhiều hay ít, vàng tới xanh nhạt.
Trên các hoa già hay yếu bị các đốm nhỏ tròn từ nâu tới đen phát triển trên lá
đài và cánh hoa, các đốm này phủ lên một vùng rộng đôi lúc cả nụ hoa.
Phòng trừ
+ Khi
bệnh xảy ra, cần chăm sóc cẩn thận và cách ly các cây nhiễm bệnh.
+ Giảm nhịp độ tưới nước, nên tưới vào sáng sớm để
mau khô.
+ Phun thuốc trừ nấm Thiophanate methyl (tên
thương phẩm Vithi M 70 BTN) hoặc Carbendazim (tên thương phẩm là Vicarben 50
BTN và 50 HP), pha nồng độ 1 - 2‰.
BỆNH THỐI
NÂU DO VI KHUẨN (BACTERIAL BROWN SPOT)
Tác nhân
Vi
khuẩn Pseudomonas gladioii (Pseudomonas cattleya,
Savulescu).
Triệu
chứng
Trong
suốt mùa mưa bệnh trở nên quan trọng, bệnh lan rộng nhanh và gây hại nặng.
Những cây lan thuộc giống Dendroblum hầu như đều nhiễm bệnh. Bệnh khởi đầu là
một đốm nhỏ, ngậm nước trên lá, dưới điều kiện nóng và ẩm vết bệnh lan rộng ra
dần cả lá. Phần bị bệnh thường có dạng nhũn, ướt trong đó vi khuẩn được lan
truyền do nước văng tung tóe.
Phòng trừ
+ Chỉ nên
mua hoặc tách chiết các cây không có mầm bệnh và cách ly ít nhất 4 tuần trước
khi nhập chung vào vườn.
+ Cách ly những cây bệnh. Tưới ít nước cho cây
trong suốt thời kỳ bệnh bộc phát và tưới vào lúc sáng sớm để mau khô.
+ Tránh gây thương tích cho cây trong suốt mùa
mưa.
+ Giảm lượng phân đạm, gia tăng lượng kali.
+ Thuốc kháng sinh Streptomycin nitrate có thể hạn
chế sự bộc phát bệnh, nên phun thuốc kháng sinh vào chiều tối, tránh phun lúc
nắng gắt. Thuốc có thể độc cho những dòng lao Vanda. Thuốc trừ nấm gốc sulfate
đồng hạn chế được vi khuẩn, có thể gây độc cho một số giống lan, đặc biệt có
cây ra hoa và khi nhiệt độ trên 320C. Có thể phun thuốc Kasuran WP nồng độ 1 -
1,5‰. tránh phun cho lan con và không phối hợp hoặc phun liền ngay sau đó các
loại thuốc có tính kiềm như lưu huỳnh, vôi và thiophanate methyl.
BỆNH THỐI
MỀM DO VI KHUẨN (BACTERIAL SOFT ROT)
Tác nhân
Vi
khuẩn Erwinia carotorova (Jones) Holland
Triệu
chứng
Bệnh này
thường gây hại trên nhiều loài rau cải, cây trang trí hoa và lá, lan các loại
Cattleya, Oncidium, Cymbidium, Phalaenopsis, Vanda... Một loài vi khuẩn tên là
Erwinia chrysanthemi được báo cáo từ lan Phalaenopsis.
Vi khuẩn
xâm nhập vào cây qua những vết thương tạo nên vết thối ướt với mùi hôi khó
chịu. Vết thối lan nhanh trong lá và rễ, chậm ở căn hành và giả hành. Thời tiết
khí hậu nóng và ẩm giúp bệnh phát triển mạnh. Vi khuẩn dựa vào nước mưa và nước
tưới văng ra để di chuyển từ cây này sang cây khác.
Phòng trừ
Giống như
cách phòng trừ bệnh thối nâu do vi khuẩn Pseudomonas gladioii.