Việt nam sau gần 30 năm đổi mới và phát triển, nông nghiệp ngày càng khẳng định vị thế của mình là một ngành kinh tế quan trọng. Hơn 9,5 triệu hộ nông dân với hơn 60% dân số Việt Nam sống bằng nghề nông. Ước tính hiện nay nông nghiệp đóng góp từ 23%-35% giá trị xuất khẩu của Việt Nam với mức tăng trưởng nhanh và ổn định. Chắc chắn việc phát triển ứng dụng khoa học và kỹ thuật, đặc biệt là kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp sẽ có hiệu quả và đóng góp to lớn cho phát triển kinh tế đất nước.
Ở Việt Nam Viện Di truyền nông nghiệp (Viện DTNN) là một trong những viện nghiên cứu nông nghiệp đã sử dụng kỹ thuật hạt nhân trong nghiên cứu đột biến tạo giống cây trồng và đã đạt được những thành tựu xuất sắc.
Theo Viện DTNN, giống lúa đột biến DT10 được Viện DTNN tạo ra từ năm 1990 đã liên tục phát triển và tạo ra tổng giá trị thu nhập lên đến 3 tỷ USD, tăng thêm gần 540 triệu USD so với việc sử dụng các giống lúa cũ. Giống lúa Khang Dân đột biến được gieo trồng hàng năm trên khoảng 1,2 triệu ha, giúp tăng thu nhập 11,4% cho 1,5 triệu nông dân. Bốn giống đậu tương chủ lực do Viện DTNN tạo ra là DT84, DT90, DT99 và DT2008 cũng có năng suất cao, khả năng chịu sâu bệnh tốt hiện đã chiếm trên 50% diện tích đậu tương cả nước, tăng thu nhập từ 30-40% cho gần 3,5 triệu nông dân.
Tháng 9 năm 2014 vừa qua, nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Phòng thí nghiệm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp và nhân dịp tổ chức đại hội đồng lần thứ 58, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã bình chọn và trao giải thưởng cho các nhân, tổ chức của các nước thành viên có thành tựu xuất sắc về ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong lĩnh vực đột biến tạo giống nhằm phát triển các giống cây trồng.
Viện Di truyền Nông nghiệp vinh dự là chủ nhân của một trong 5 giải thưởng “thành tựu xuất sắc” mà IAEA trao cho các nước thành viên. Giải thưởng “Thành tựu xuất sắc” mà IAEA trao tặng Viện DTNN tôn vinh những thành công trong nghiên cứu đột biến tạo giống ở cây lúa và cây đậu tương góp phần bảo đảm bảo an ninh lương thực cho Việt Nam. IAEA cũng đánh giá Việt Nam là nước đứng hàng thứ 8 trên thế giới về ứng dụng kỹ thuật hạt nhân vào nghiên cứu đột biến tạo giống cây trồng.
Nhận thức được tầm quan trọng của ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp, ngay từ trước đây Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (Viện NLNTVN) và các Viện nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp đã thực hiện các hoạt động hợp tác nhằm phát triển các nghiên cứu theo hướng này.
Ngày 4 tháng 11 năm 2015 đoàn cán bộ Viện NLNTVN do TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng dẫn đầu đã thăm Viện DTNN. Tiếp đoàn là GS. TS. Lê Huy Hàm, Viện trưởng và nhiều các bộ nghiên cứu của Viện DTNN.
TS. Lê Huy Hàm đã hướng dẫn đoàn cán bộ của Viện NLNTVN thăm các cơ sở nghiên cứu và giới thiệu về các hoạt động nghiên cứu của Viện DTNN. Hai bên đã thảo luận về kế hoạch hợp tác giữa hai Viện nhằm tăng cường hoạt động nghiên cứu ứng dụng công nghệ bức xạ và kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp.

TS. Trần Chí Thành và TS. Lê Huy Hàm đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác nghiên cứu, theo đó Viện NLNTVN sẽ giúp Viện DTNN trang bị công cụ và thiết bị cho phòng thí nghiệm nghiên cứu ứng dụng công nghệ bức xạ và kỹ thuật hạt nhân trong nghiên cứu đột biến tạo giống cây trồng, giúp Viện DTNN đào tạo nhân lực về nghiên cứu, bảo đảm an toàn bức xạ, thúc đẩy hoạt động hợp tác quốc tế về ứng dụng đồng vị phóng xạ, công nghệ bức xạ phục vụ hoạt động nghiên cứu của Viện. Viện NLNTVN cam kết hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất cho Viện DTNN sử dụng thiết bị tại Viện NLNTVN để thực hiện các hoạt động nghiên cứu triển khai.
Trước mắt Trung tâm đánh giá không phá hủy (NDE) đơn vị trực thuộc Viện NLNTVN sẽ giúp Viện DTNN nghiên cứu, chế tạo hệ thiết bị chiếu xạ gamma và phòng chiếu xạ gamma (gamma cell và gamma room) để phục vụ hoạt động nghiên cứu trước mắt của Viện DTNN.

Dự kiến kế hoạch tiếp theo bao gồm nghiên cứu sử dụng bức xạ gamma kết hợp với những tác nhân khác để cải tạo giống cây trồng; sử dụng đồng vị đánh dấu nghiên cứu quá trình xói mòi, rửa trôi phân bón, các quá trình dinh dưỡng sinh học; nghiên cứu chiếu xạ một số giống cây trồng (lúa, sắn, mía, …) ở liều kích thích hoặc đột biến để tạo giống có năng suất, chất lượng cao hoặc thích hợp với môi trường khắc nghiệt; nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghệ nuôi trồng một số loại nấm có giá trị kinh tế.
Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp đã bắt đầu ở Việt Nam từ những năm 1970. Sau năm 1980 Viện Năng lượng nguyên tử quốc gia sau này là Viện NLNTVN đã tích cực phát triển hoạt động hợp tác với IAEA nhằm tranh thủ sự giúp đỡ của IAEA thực hiện các hoạt động nghiên cứu theo hướng này. Các nghiên cứu ứng dụng công nghệ bức xạ và kỹ thuật hạt trong nông nghiệp được thực hiện ở một số viện nghiên cứu trực thuộc Viện NLNTVN như Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, Trung tâm hạt nhân TP Hồ Chí Minh.
Bên cạnh đó Viện NLNTVN cũng có hoạt động hợp tác nghiên cứu với các viện nghiên cứu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và góp phần giúp đỡ các viện này thực hiện các dự án hợp tác nghiên cứu với IAEA. Viện DTNN, Viện Khoa học Nông nghiệp Miền Nam, Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long đã có nhiều dự án nghiên cứu về đột biến chọn giống cây trồng với sự giúp đỡ của IAEA. Trên cơ sở các dự án nghiên cứu này, nhiều giống đột biến phóng xạ được tạo ra có năng suất cao, chất lượng tốt và có khả năng chống chịu các điều kiện môi trường khắc nghiệt như mặn, sâu bệnh.
Nhiều nhà khoa học cho rằng ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp ngày càng có ý nghĩa to lớn đối với phát triển ngành nông nghiệp của Việt Nam. Nhà nước cần quan tâm hơn để có những chính sách tăng cường các hoạt động nghiên cứu, triển khai ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp.
Hiện nay Viện Năng lượng nguyên tử Viện Nam đang tích cực thúc đẩy ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp. Với dân số hơn 60% là nông dân, chắc chắn việc phát triển ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp sẽ mang lại hiệu quả thiết thực cho nhân dân, cho nền kinh tế của đất nước. Chúng ta hy vọng Việt Nam sẽ sớm có chương trình nghiên cứu xứng tầm về ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp.

Trung tâm đánh giá không phá hủy

Trung tâm đánh giá không phá hủy (NDE) là đơn vị trực thuộc Viện NLNTVN được giao nhiệm vụ hợp tác với Viện DTNN trong giai đoạn trước mắt.

Trung tâm NDE có chức năng nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực kiểm tra không phá hủy và các công nghệ khác phục vụ kinh tế-xã hội; Đào tạo nhân lực cho công tác kiểm tra, đánh giá không phá hủy phục vụ cho các công trình trọng điểm quốc gia và nhà máy điện hạt nhân; Hỗ trợ kỹ thuật cho cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan nghiên cứu, doanh nghiệp về bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân; thực hiện các dịch vụ tư vấn, đào tạo, chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực an toàn bức xạ, trang bị hệ thống thiết bị cho các cơ sở nghiên cứu sử dụng đồng vị phóng xạ, thiết bị phát bức xạ.