Phần lớn nông dân Việt Nam đều phải tiếp xúc với thuốc Bảo vệ thực vật để bảo vệ mùa màng, nông sản…Tuy nhiên hầu hết các loại thuốc BVTV đều gây độc hại đối với sức khỏe con người, có tác động xấu đến môi trường sống và hệ sinh thái.

1. Thuốc BVTV xâm nhập vào cơ thể con người bằng các con đường như qua da, qua miệng, qua hô hấp và  gây ngộ độc đến tính mạng con người :

- Con đường qua da: Thuốc thâm nhập qua da, đây là con đường xâm nhập phổ biến nhất.
+ Sử dụng thuốc có bao bì không an toàn như bể, rách làm thuốc bị rơi ra hoặc rò rĩ.
+ Không tuân thủ  đồ bảo hộ lao động khi tiếp xúc với thuốc. Khi pha chế thuốc, phun thuốc không cẩn thận làm thuốc bắn vào người hoặc chạm vào lá cây khi phun thuốc hoặc mặc đồ lao động có dính thuốc BVTV.

- Con đường qua miệng và hô hấp: Thuốc xâm nhập qua đường miệng thường gây ngộ độc rất nặng.
+ Xảy ra bất ngờ do thuốc bắn vào miệng.

+ Ăn uống hoặc hút thuốc bằng tay có dính thuốc.

Để chung thức ăn, nước uống với thuốc trong quá trình vận chuyển hoặc lưu trữ, đựng thuốc trong chai nước uống hoặc đồ đựng thức ăn (dễ bị dính thuốc vào thức ăn hoặc nhầm lẫn).
+ Ăn phải thực phẩm có thuốc hoặc nông sản có dư lượng thuốc vượt mức cho phép.
+ Uống nước ở các ao hồ hoặc nguồn nước bị nhiễm thuốc BVTV.

+ Khi sử dụng thuốc có đặc điểm bay hơi, thuốc dạng bột chúng ta có thể bị hít phải thuốc khi đang phun hoặc hít phải khói thuốc khi đốt hay tiêu huỷ bao bì.

 
                                                              (ảnh minh họa - sưu tầm)

2. Thuốc BVTV gây ô nhiễm môi trường và hệ sinh thái:

Các dạng thuốc BVTV phun ra chỉ được cây trồng hấp thụ một phần, còn một phần được giữ lại trong đất, nước và phân giải dần dưới tác động của các yếu tố môi trường. Thuốc bị rửa trôi gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến các loài động vật sống dưới nước. Vì vậy cần tránh phun rải thuốc khi trời có mưa to, tránh sử dụng những loại thuốc có độ độc cao đối với những loài thủy sinh.
Thuốc BVTV gây ô nhiễm môi trường do bị rò rỉ trong quá trình vận chuyển, cất giữ, sử dụng, do việc tiêu hủy, xử lý các chất thải thuốc BVTV không đảm bảo an toàn; do việc rửa các thiết bị, dụng cụ có dính thuốc bừa bãi ở mọi nơi; do sử dụng thuốc quá liều và phun thuốc trong khi có gió to hoặc dùng thuốc ở sát ngay những khu vực nhạy cảm như nguồn nước sinh hoạt, nơi đông dân cư.

3. Hướng khắc phục hạn chế tối đa tác hại của thuốc BVTV đối với con người và môi trường:
- Tuyệt đối tuân thủ theo nguyên tắc “ 4 đúng” trong sử dụng thuốc BVTV:

+ Dùng đúng thuốc:

 Mỗi loại thuốc có một phạm vi tác dụng nhất định. Vì vậy, để xác định được loại thuốc cần dùng, trước hết chúng ta cần biết được cây trồng đang bị đối tượng nào gây hại  ( nấm, vi khuẩn, côn trùng….),  gây hại ở bộ phận nào của cây và mức độ gây hại ra sao. Khi chọn được chủng loại thuốc, cần phải chú ý chọn loại thuốc nào có độ độc thấp (dựa vào màu chỉ thị độ độc và kí hiệu trên bao bì), thuốc mau phân hủy và an toàn với người, cây trồng, thiên địch.

 Không sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, không có tên trong danh mục thuốc được phép sử dụng. Không sử dụng thuốc cấm, thuốc có độ độc cao.

Thực hiện đúng các quy định đối với thuốc hạn chế sử dụng.

+ Dùng đúng liều lượng và nồng độ:

Liều lượng là lượng nước và thuốc cần dùng trên một đơn vị diên tích (……lit, kg/ha) và nồng độ là độ pha loãng của thuốc trong nứơc để phun.

  Nếu dùng nồng độ, liều lượng  quá cao thì dịch hại chết nhanh nhưng tốn kém, ảnh hưởng đến môi trường và gây ngộ độc cho người sử dụng. Ngược lại nếu dùng nồng độ, liều lượng  quá thấp so với khuyến cáo sẽ không diệt được dịch hại mà còn nhanh chóng gây quen thuốc.
Do vậy, cần tuân thủ theo đúng liều lượng và nồng độ quy định trên nhãn thuốc để đảm bảo thuốc trải đều và tiếp xúc với dịch hại nhiều nhất, hiệu quả phòng trừ sẽ cao.

+ Dùng đúng lúc:

Tức là sử dụng thuốc khi sinh vật hại phát triển tới mức cần phòng trừ, khi sâu còn nhỏ, bệnh mới chớm phát. Chỉ dùng thuốc khi thật sự cần thiết, tức là ở thời điểm đó nếu không phun thuốc thì khả năng sâu bệnh, cỏ dại sẽ làm thất thoát đến năng suất.

Nên phun thuốc vào chiều mát hoặc sáng sớm khi khô sương. Không nên phun thuốc khi sâu bệnh quá ít, mật độ thiên địch cao. Không phun thuốc khi trời nắng gắt, sắp có mưa, khi cây ra hoa hoặc gần ngày thu hoạch. Cần giữ đúng thời gian cách ly ghi trên nhãn thuốc để đảm bảo an toàn khi sử dụng nông sản.

+ Dùng đúng cách:

Cần pha chế thuốc đúng hướng dẫn theo dạng chế phẩm: Thuốc dạng hạt  dùng để rải không hòa vào nước để phun. Thuốc dạng lỏng, dạng bột hòa nước thì dùng pha vào nước để phun. Thuốc dạng bột rắc dùng để phun lên cây, lên đất hay trộn với hạt giống.

Cần phun rải đều và đúng vào vị trí sinh vật tập trung gây hại.  Không phun ngược chiều gió. Khi trộn hỗn hợp các loại thuốc cần chú ý theo qui định trên nhãn thuốc, giữ đúng nồng độ mỗi loại thuốc và không hỗn hợp thuốc cùng nhóm hoặc không được phép hỗn hợp với thuốc có tính kiềm mạnh. Có thể pha thêm các loại chế phẩm bám dính khi cần thiết.

Cần luân phiên thay đổi loại thuốc khác nhóm giữa các lần phun để ngăn ngừa tính kháng thuốc của sinh vật hại, giữ được hiệu quả lâu dài của thuốc BVTV . Tuân thủ bảo hộ lao động trong khi phun thuốc.
         - Khuyến khích nông dân áp dụng các quy trình canh tác theo hướng an toàn trong sản xuất nông nghiệp.

       - Liên kết chặt chẽ giữa 4 nhà: Nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân, từng bước xây dựng các thương hiệu nông sản, có quy trình truy xuất nguồn gốc rõ ràng cho từng loại sản phẩm làm ra.

  - Có các chế tài nặng đối với các hành vi trong sản xuất, kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV bị cấm sử dụng, sử dụng không đúng quy trình …gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường sinh thái.