Trong điều kiện hiện nay, đời sống con người ngày càng nâng cao thì những loại rau sinh trưởng trong môi trường tự nhiên, không bón bằng phân hóa học, không thuốc hóa học, rau được trồng ở đất núi rừng mà lớn lên xanh tốt luôn được các chị em thành thị săn đón, dù giá bán nhiều loại lên tới cả trăm ngàn đồng mỗi kilogam.

Rau bò khai hay còn gọi là rau tiến vua, dây dương, hồng trục,rau ngót leo, rau nghiến, dã hiến… là một loại cây tiểu mộc thuộc họ Dương. Đây là một loại rau quý của đồng bào miền núi, không chỉ mang đến các món ăn ngon mà nó còn dùng để chữa trị nhiều bệnh. Chính vì vậy hiện nay rau bò khai được rất nhiều người ua chuộng và bán được giá cao.

Nắm được thị hiếu người tiêu dùng, anh Lý Văn Thư ở thôn 4, xã Nam Dong, huyện Cư Jút, Đắk Nông là một trong những người tiên phong đưa cây rau bò khai về nhân rộng tại địa bàn.

Theo anh Thư, từ nhỏ anh đã được ăn loại rau này, cây bò khai khi sử dụng ngoài việc đem lại hương vị mới lạ cho người thưởng thức, nó còn đem lại tác dụng chữa các chứng bệnh như: dái rắt, đái vàng, phù thận… Nếu không có điều kiện thu hái ngọn non thì có thể sử dụng bằng lá già tươi khoảng 20-40g (tương đương 1-2 nắm) để giã nhỏ nát ra, thêm nước và lọc lấy uống đều đặn hàng ngày. Rau bò khai được sử dụng chữa bệnh tốt nhất khi còn mùi vị đặc trưng, để làm bớt mùi khi chỉ dùng trong thưởng thức ẩm thực thì có thể thái nhỏ, võ kỹ và rửa qua nước để mất mùi.

Cũng theo kinh nghiệm dân gian của vùng Đông Bắc như: Lạng Sơn, Thái Nguyên, Bắc Cạn thì đồng bào thường lấy và sử dụng toàn thân cây bò khai từ thân cành, lá còn tươi hoặc đã phơi khô để sắc nước uống chữa viêm gan do siêu vi. Ngoài ra với các hiện tượng đau bụng đường tiết niệu do sỏi thận cũng ghi nhận kinh nghiệm dùng nước sắc cây bò khai đều đặn để tán sỏi. Người mệt mỏi, chán ăn, hoặc ăn không ngon miệng, dùng lá canh nấu hoặc nước sắc bò khai một vài lần để có lại tình trạng sức khỏe bình thường.

Anh Thư cho biết, năm 2013 gia đình anh bắt đầu trồng thử một ít rau bò khai tại vườn nhà với mục đích để ăn, nhưng do không biết cách chăm sóc nên rau chết gần hết. Qua tìm hiểu anh biết rau bò khai mọc trên núi đá có độ cao 100-1500m, khí hậu quanh năm mát lạnh, khi đưa vào vùng Cư Jút - Đắk Nông có khí hậu khô hanh, rau rất khó sống. Không nản lòng anh quyết định mua giống từ ngoài bắc mang vào trồng lại khoảng 0,3ha. Lần này anh ươm cây con trước, sau đó trồng và che chắn cẩn thận, hàng ngày tưới nước giữ ẩm cho vườn cây. Kết quả tỉ lệ sống đạt 97%.

Vừa trồng, anh vừa theo dõi, rút ra kinh nghiệm và nhận thấy rau bò khai không kén đất, chúng chỉ không sống được ở vùng ngập úng. Khi trồng, chỉ cần làm đất tơi xốp, bón phân hữu cơ và cắm dây hơi sâu xuống đất, ngọn rau ngoi lên mặt đất chừng một gang tay, che chắn, tưới nước đủ ẩm, trong vòng 35-60 ngày sẽ mọc chồi dần đều.

Theo kinh nghiệm của anh Thư, rau bò khai rất cần đất tơi xốp, nhiều mùn nhưng không được sử dụng phân hóa học, nếu bón vào cây vàng lá chết hết. Từ lúc trồng đến thu hoạch, rau mọc tự nhiên, đặc biệt không có sâu, rầy và các loại côn trùng khác cắn phá nên cũng không sử dụng thuốc hóa học, đảm bảo 100% là rau sạch. Sau 7-8 tháng trồng rau đã cho thu hoạch, giá bán trung bình 50 nghìn đồng/kg.

Nhận thấy thị hiếu người tiêu dùng ngày càng nhiều, cung không đủ cầu và tiềm năng lợi nhuận từ loại rau rừng này khá lớn, năm 2017 anh Thư tiếp tục mạnh dạn nhân rộng vườn rau thêm 0,3ha. Hàng ngày, anh thu ngọn mang đến nhà hàng, khách sạn ở Đắk Nông, Đắk Lắk để chào hàng. Các món ăn đặc trưng được chế biến từ rau như xào tỏi, luộc chấm kho quẹt, nấu canh hoặc ăn với mì tôm cũng rất ngon. Với mùi vị, hương thơm đặc trưng rau trồng tại Tây Nguyên ngon không kém gì rau mọc ở vùng Đông Bắc nên rau thu hoạch không kịp để cung cấp cho thị trường. Để tạo ra vùng nguyên liệu lớn anh Thư đã cung cấp giống, hướng dẫn kỹ thuật trồng chăm sóc rau bò khai đồng thời thu mua sản phẩm cho bà con trong vùng. Tính đến nay anh bán ra thị trường hơn 5.000 cây giống với giá 10 nghìn đồng/bầu ươm.

Theo tính toán của anh Thư, cứ 0,1ha rau bò khai đầu tư ban đầu cả giống, phân hữu cơ, công chăm sóc hết khoảng 10 triệu đồng, sau khi trồng 8 tháng, rau bắt đầu cho thu hoạch quanh năm, cứ 3 - 4 ngày có thể thu 1 lần, mỗi lần thu 30 – 35 kg, thu 12 -14 năm sau mới tàn. Với vườn rau kinh doanh, 1 tháng cho thu trung bình 250 kg ngọn/0,1ha, giá bán trung bình 50 nghìn đồng/kg. Như vậy mỗi năm anh thu về 150 triệu đồng/0,1ha. Trong khi đó nhà anh Thư có 0,6 ha, như vậy mỗi năm thu về khoảng 900 triệu đồng/năm, sau khi trừ chi phí hết 100 triệu (bao gồm cả đầu tư ban đầu và công thu hoạch). Như vậy lợi nhuận mang lại 800 triệu đồng/năm, là nguồn thu rất lớn so với nhiều loại cây trồng khác.

Nhờ trồng cây rau bò khai mà cuối năm 2017 gia đình anh Thư không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên là hộ khá giả có thu nhập cao ở trong vùng. Có thể nói thành công từ mô hình đã mở ra một hướng canh tác mới cho bà con xã Nam Dong, huyện Cư Jút. Cây rau bò khai là cây ưa bóng nên bà con có thể trồng xen trong vườn cây công nghiệp hoăc các loại cây ăn quả như: cam, bưởi, bơ, sầu riêng... nhằm tạo bóng mát cho cây bò khai sinh trưởng và phát triển tốt. Bà con có nhu cầu mua rau hoặc giống rau xin liên hệ anh Lý Văn Thư theo số điện thoại 01666999887.